Rozwój religijności człowieka. Tom I: Dziecko

Czesław Walesa
ISBN: 83-7363-269-7
Stron: 324
Format: B5
Rok wydania: 2005

Naczelny problem pracy można sformułować w pytaniu: "Jakie specyficzne formy przybiera religijność dziecka w poszczególnych okresach jego rozwoju?".
Podstawowy problem podjętych badań można także sformułować w pytaniach: "jak rozwija się religijność dziecka?" albo "jak rozwija się dziecko jako istota religijna?" lub też "jak rozwija się człowiek w okresie dzieciństwa w aspekcie jego osobowej i pozytywnej relacji do Boga?" (z Wprowadzenia)


SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

CZĘŚĆ PIERWSZA
PROBLEMATYKA RELIGIJNOŚCI CZŁOWIEKA

ROZDZIAŁ I. Struktura ludzkiej religijności

1. Świadomość religijna
1.1. Poznawcze ujmowanie relacji człowieka do Boga
1.2. Rozumienie religijne
1.3. Określenie religijnego charakteru komponentów świadomości
1.4. Nabywanie sensu religijnego
1.5. Określenie regulującej mocy świadomości religijnej
2. Uczucia religijne
2.1. Określenie uczuć religijnych
2.2. Rodzaje uczuć religijnych
2.3. Identyfikowanie i nazywanie uczuć religijnych
2.4. Informacyjne funkcje uczuć religijnych
3. Decyzje religijne (sfera wolnościowa)
3.1. Struktura decyzji i stopień jej religijności
3.2. Sytuacje podejmowania ryzyka jako wskaźniki przejścia na wyższy poziom życia religijnego
3.3. Metadecyzje jako wskaźniki dojrzałości religijnej
3.4. Preferencje, wybory i decyzje jako wskaźniki ugruntowania zasad życia religijnego
3.5. Pełna decyzja religijna jako czynnik konstytuujący osobistą i pozytywną relację z Bogiem
4. Więź ze wspólnotą osób wierzących
4.1. Pole doświadczeń religijnych wspólnoty osób wierzących
4.2. Prawa i obowiązki, potrzeby i wezwania skierowane do członków wspólnoty religijnej oraz niektóre zasady jej funkcjonowania
4.3. Partycypacja jednostki w życiu wspólnoty osób wierzących
4.4. Rodzaje więzi jednostki ze wspólnotą osób wierzących
4.5. Ważność i moc regulacyjna więzi jednostki ze wspólnotą osób wierzących
5. Praktyki religijne
5.1. Praktyki religijne jako efekt współdziałania i skoordynowania wielu procesów i komponentów religijności
5.2. Kompetencja dotycząca partycypacji w aktywności wspólnoty osób wierzących jako podstawa praktyk religijnych
5.3. Rodzaje praktyk religijnych
5.4. Praktyki religijne jako ryty, czynności kultowe i celebrowanie
5.5. Ważność i moc regulacyjna praktyk religijnych
6. Moralność religijna
6.1. Reguły moralności religijnej a zasady wynikające z osobistego kontaktu z Bogiem
6.2. Funkcje moralności religijnej
6.3. Struktura moralności religijnej
6.4. Struktura sumienia
6.5. Moc regulacyjna i wskaźnikowa moralności religijnej
7. Doświadczenie religijne
7.1. Określenie doświadczenia religijnego
7.2. Wiara i poczucie rzeczywistości w doświadczeniu religijnym
7.3. Komponenty płynne i skrystalizowane w doświadczeniu religijnym
7.4. Rodzaje doświadczenia religijnego
7.5. Style doświadczenia religijnego
8. Formy wyznania wiary
8.1. Określanie form wyznania wiary
8.2. Wyznanie wiary poprzez ujmowanie i wyrażanie religijnego sensu zdarzeń
8.3. Gotowość do modlitwy i ofiary
8.4. Poczucie tajemnicy religijnej jako przejaw wiary
8.5. Moc regulacyjna i wskaźnikowa form wyznania wiary
9. Pozostałe parametry religijności
9.1. Parametry drugorzędne
9.2. Parametry trzeciorzędne

ROZDZIAŁ II. Specyfika rozwoju religijności

1. Zmiana rozwojowa
2. Określenie rozwoju religijności
3. Zmiany specyficzne dla rozwoju religijności
4. Okresy i stadia zmian w rozwoju religijności
5. Całościowe ujmowanie zmian w rozwoju religijności
6. Kierunek zmian w rozwoju religijności
6.1. Psychologiczno-formalne wyznaczniki kierunku zmian w rozwoju religijności
6.2. Psychologiczno-treściowe wyznaczniki kierunku zmian w rozwoju religijności
7. Efekty zmian w rozwoju religijności
8. Specyfika religijności a jej funkcje egzystencjalne

ROZDZIAŁ III: Czynniki rozwoju religijności

1. Podstawowe określenia czynników rozwoju religijności
2. Rodzaje czynników rozwoju religijnego
2.1. Regulacje endogenne
2.1.1. Zadatki wrodzone i nabytki rozwojowe
2.1.2. Dojrzewanie
2.1.3. Potencjalność w rozwoju religijnym
2.2. Bezpośrednie lub upośrednione działanie zewnętrznych czynników rozwoju (poprzez struktury wewnętrzne)
2.2.1. Otoczenie
2.2.2. Wychowanie
2.2.3. Uczenie się
2.3. Koordynacja i równoważenie oddziaływań
2.3.1. Aktywność własna
2.3.2. Czynniki równoważenia
2.3.3. Czynniki losowe
3. Specyfika struktury i działania czynników rozwoju religijności
3.1. Metaczynniki rozwoju
3.2. Zakodowanie historii życia jednostki w jej czynnikach rozwoju
3.3. Globalne działanie czynników rozwoju
3.4. Element najbardziej specyficzny w obrębie każdej spośród trzech grup czynników rozwoju
3.5. Kompleksowe działanie czynników rozwoju
3.6. Całościowo-integralne układy czynników rozwoju
3.7. Czynniki kryterialne dla poszczególnych okresów rozwoju religijności
3.8. Skomplikowane oddziaływania czynników rozwoju religijności

CZĘŚĆ DRUGA
OKRESY ROZWOJU RELIGIJNOŚCI DZIECKA

ROZDZIAŁ IV: Quasi-religijne zachowania dzieci 8-15-miesiecznych. Badania rozwojowe nad ontogenetycznymi początkami religijności

1. Religijność jako spełnienie życia na każdym etapie rozwoju
2. Niektóre osiągnięcia rozwojowe dziecka w okresie niemowlęcym jako podstawa przyszłej religijności
2.1. Pierwsze reakcje dziecka na osobę
2.2. Pierwsze formy inteligencji dziecka
2.3. Emocjonalno-motywacyjne podłoże religijności
2.4. Początki komunikowania się językowego
3. Metodyka badania ontogenetycznych początków religijności
3.1. Osoby badane
3.2. Metody badań
3.3. Procedura badań
3.4. Sposób opracowania wyników badań
4. Początkowe formy religijnych zachowań dzieci w kontekście komunikowania się z matkami
4.1. Niektóre formy komunikowania się dzieci z matkami
4.1.1. Sygnalizowanie przez dziecko tendencji do kontaktu z matką
4.1.2. Realizowanie przez dziecko tendencji do kontaktu z matką
4.1.3. Uczucia wyrażane przez dziecko w procesie kontaktu z matką
4.2. Początki świadomości religijnej
4.2.1. Procesy ukierunkowującej i selekcjonującej uwagi
4.2.2. Procesy ujmowania i wskazywania symboli religijnych
4.2.3. Rola języka w ujmowaniu i wskazywaniu symboli religijnych
4.2.4. Procesy początkowego rozumienia znaczeń religijnych oraz przenoszenia ich w pozareligijne konteksty życiowe
4.2.5. Procesy rozumienia uczuciowego, czyli odbiór zdarzeń w kontekście atmosfery sacrum
4.2.6. Procesy dwupodmiotowego porozumiewania się i podzielania przeżyć religijnych
4.3. Zachowania dziecka, które można traktować jako wyraz początkowych form uczuć religijnych
4.3.1. Przejawy uczuć jako specyficzne reakcje na zdarzenia ważne i doniosłe
4.3.2. Wyrażanie uczuć za pomocą gestów
4.3.3. Wyrażanie uczuć za pomocą ekspresywnie wypowiadanych słów oraz śpiewu i tańca
4.3.4. Przejawy współczucia z cierpiącym Chrystusem
4.3.5. Reakcje na bodźce uczuciowo awersyjne
4.4. Zachowania prowadzące do kształtowania decyzji religijnych
4.5. Zachowania traktowane jako zaczątkowe formy więzi religijnej ze wspólnotą osób wierzących
4.6. Zachowania traktowane jako początkowe formy praktyk religijnych
4.7. Zachowania traktowane jako początkowe formy moralności religijnej
4.8. Zachowania traktowane jako początkowe formy doświadczenia religijnego
4.9. Zachowania traktowane jako zaczątkowe formy poczucia tajemnicy i gotowości do modlitwy
4. Znaczenie badań nad ontogenetycznymi początkami religijności

ROZDZIAŁ V: Okres pierwszych przejawów religijności

1. Ogólna charakterystyka psychicznego rozwoju dziecka w wieku poniemowlęcym
1.1. Rozwój inteligencji
1.2. Rozwój języka
1.3. Rozwój uczuć i kompetencji społecznych
1.4. Rozwój zabawy
2. Świadomość religijna dzieci w wieku poniemowlęcym
2.1. Rozumienie treści religijnej
2.2. Wiadomości religijne
2.3. Opowiadania i monologi na tematy religijne
2.4. Pytania o treści religijnej
2.5. Orientacja w sprawach religijnych
3. Modlitwa dzieci w wieku poniemowlęcym
3.1. Rozumienie modlitwy
3.2. Sposoby modlitwy
3.3. Praktyki religijne w formie modlitwy
4. Inne dziedziny religijności dzieci w wieku poniemowlęcym
4.1. Przejawy więzi ze wspólnotą osób wierzących
4.2. Przejawy uczuć religijnych
4.3. Zabawy o charakterze religijnym
5. Specyfika kształtowania początków właściwej religijności indywidualnej

ROZDZIAŁ VI: Okres "religijności magicznej"

1. Ujmowanie rzeczywistości u dzieci przedszkolnych
1.1. Infantylne sposoby ujmowania przez dziecko rzeczywistości
1.2. Tendencja do transcendowania
2. Świadomość religijna u dzieci przedszkolnych
2.1. Wiedza na temat Boga
2.2. Wiedza na temat osoby Jezusa Chrystusa
2.3. Wiedza na temat komunikowania się człowieka z Bogiem
2.4. Inne przejawy świadomości religijnej
3. Modlitwa dzieci przedszkolnych
3.1. Modlitwa w świadomości dzieci przedszkolnych
3.2. Przejawy modlitwy w postępowaniu dzieci przedszkolnych
3.3. Udział dzieci przedszkolnych w liturgii
3.4. Wpływ modlitwy dzieci przedszkolnych na ich zachowanie się
4. Inne dziedziny religijności dzieci przedszkolnych
4.1. Uczucia religijne
4.2. Decyzje religijne
4.3. Więź ze wspólnotą osób wierzących
4.4. Praktyki religijne
4.5. Moralność religijna
4.6. Doświadczenia religijne
5. Ogólna charakterystyka rozwoju religijności dziecka przedszkolnego

ROZDZIAŁ VII: Okres religijności autorytarno-prawnej

1. Tendencje rozwojowe dziecka w młodszym wieku szkolnym
1.1. Trendy w rozwoju społecznym
1.2. Trendy w rozwoju poznawczym
1.3. Trendy w rozwoju estetycznym
1.4. Kształtowanie się systemu ujmowania rzeczywistości
2. Świadomość religijna dzieci w młodszym wieku szkolnym
2.1. Rozumienie pojęć religijnych
2.2. Rozumienie tekstów Ewangelii
2.3. Rozumienie sytuacji religijnych
2.4. Wątpliwości w wierze religijnej
2.5. Znaczenie emotywne wybranych pojęć religijnych
3. Modlitwa dzieci w młodszym wieku szkolnym
3.1. Modlitwa w świadomości dzieci w młodszym wieku szkolnym
3.2. Przejawy modlitwy w życiu dzieci 7-11-letnich
4. Inne dziedziny religijności dzieci w młodszym wieku szkolnym
4.1. Uczucia religijne
4.2. Decyzje religijne
4.3. Więź ze wspólnotą osób wierzących
4.4. Praktyki religijne
4.5. Moralność religijna
4.6. Doświadczenia religijne
4.7. Formy wyznania wiary

ZAKOŃCZENIE: Ujęcia prospektywne i aplikacyjne religijności dziecka
1. Strukturalne, dynamiczne i partycypacyjne ujęcie religijności dziecka
2. Pytania o funkcje religijności dziecka
3. Aspekty aplikacyjne: zasady religijnego wychowania dziecka
4. Pytania o sytuacyjne i aspektowe koncepcje rozwoju religijności

BIBLIOGRAFIA
SUMMARY

ANEKS
1. Kwestionariusz pytań do wywiadu eksploracyjnego na temat zachowań małego dziecka
2. Dzienniczek obserwacji