Hyperborejczycy w historii historiografii Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii miedzy końcem XVI a początkiem XX wieku

Piotr Kochanek
ISBN: 978-83-8288-118-9
Stron: 410
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2023

Książka została podzielona na dwie części. Pierwsza analizuje podstawowe starożytne i średniowieczne komponenty późniejszego rozumienia miejsca i roli Hyperborejczyków w kulturze Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii. Z kolei część druga rozpatruje Nadpółnocnych w kontekście nowożytnej myśli geopolitycznej, która powstała na wspomnianych wyżej obszarach. Obie części stanowią integralną całość. Grecki mit o Hyperborejczykach zrobił bowiem swego rodzaju karierę geopolityczną między końcem XVI a początkiem XX wieku, stając się jednym z elementów wielkomocarstwowej ideologii, głównie w Szwecji i w Niemczech. Niniejsza publikacja ma na celu przedstawienie powiązań między antyczną ideą wybranego przez Apollina ludu na kresach Północy, a wykorzystaniem tej grecko-rzymskiej wizji do budowanie nowożytnych koncepcji geopolitycznej hegemonii. Głównym punktem odniesienia był tutaj starożytny obraz etyczno-moralnej doskonałości Hyperborejczyków, który starano się przenieść przede wszystkich na wspomniane już dwa narody, aby móc wykazać, że ich plany geopolitycznego przywództwa w Europie opierają się nie tyle na sile militarnej, co na wyższości etyczno-moralnej, a zatem na swego rodzaju wybraństwie hyperborejskim. Jako takie narody te rościły sobie niejako na mocy prawa naturalnego pretensje do kontynentalnego przywództwa. Tak rozumiany hyperboreizm łączono z szeregiem innych, starożytnych idei geopolitycznych, takich jak dojrzewania ludów w mądrości, starzenie się świata, następstwo imperiów, biblijny schemat odwrócenia prawa pierworództwa, czy też biblijna idea świętej Północy. Dojrzewanie ludów w mądrości to zarazem przechodzenie od stanu barbarzyńskiej młodości do stanu kulturowej dojrzałości. Starano się w ten sposób pokryć całunem zapomnienia pogląd starożytnych, w myśl którego ludy Północy miała cechować bezgraniczna, umysłowa tępota. Nie negowano przy tym faktu, że początkowo ludy te znamionowało skrajne wręcz barbarzyństwo. Odwołano się jednak głównie do koncepcji dojrzewania narodów w mądrości, starzenia się świata i następstwa mocarstw, aby dowieść istoty zmian geopolitycznych. Zmiany te predestynowały zaś przede wszystkim Szwedów i Niemców do roli hegemona. W grę wchodził tutaj także silny antagonizm między katolicyzmem a protestantyzmem. W ostatecznym rozrachunku hyperboreizm stał się znaczącym elementem koncepcji wielkomocarstwowych, które powstały w krajach protestanckich. Niniejsza synteza stara się połączyć hyperboreizm z wieloma ważnymi wątkami pobocznymi oraz wskazać w oparciu o analizę źródeł na konkretnych twórców nowożytnego hyperboreizmu.

Spis treści

Wykaz skrótów
Wstęp

Część I. Podstawowe starożytne i średniowieczne komponenty późniejszego rozumienia miejsca i roli Hyperborejczyków w kulturze Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii

Rozdział I.1. Najważniejsze „konteksty hyperborejskie” w toposach literackich
I.1.1. Umysłowa tępota ludów Północy
I.1.2. Idea dojrzewania ludów w mądrości i starzenia się świata
I.1.3. Idea następstwa mocarstw
I.1.4. Biblijne odwrócenie prawa pierworództwa

Rozdział I.2. Wczesnochrześcijańskie próby przezwyciężenia egzystencjalnych fobii i lęków starożytnych

Rozdział I.3. Hyperborejczycy w literaturze od VII wieku p.n.e. do XIV wieku n.e.
I.3.1. Hyperborejczycy w literaturze grecko-rzymskiej
I.3.2. Biblijne ujęcie świętej Północy
I.3.3. Hyperborejczycy w literaturze patrystycznej, średniowiecznej i bizantyńskiej

Rozdział I.4. Hyperborejczycy na mapach średniowiecznych i wczesnonowożytnych  Podsumowanie części pierwszej

Część II. Starożytni Hyperborejczycy a nowożytna Europa Północno-Zachodnia i Skandynawia

Rozdział II.1. Hyperborejczycy jako element wielkomocarstwowej geopolityki
Rozdział II.2. Hyperborejczycy jako element starożytnej geografii grecko-rzymskiej
Rozdział II.3. Hyperborejczycy jako lud mityczny

Podsumowanie części drugiej
Zakończenie
Bibliografia
Indeks biblijny
Indeks terminów greckich i hebrajskich
Indeks osobowy
Indeks rzeczowy
Indeks nazw geograficznych i etnicznych
Wykaz map
Hyperboreans in the History of Historiography Northwestern Europe and Scandinavia between the End of the Sixteenth and the Beginning of the Twentieth Century.
Historical and Geographical Study (Summary)

Table of Contests

Abbreviations
Introduction

Part I: Basic Ancient and Medieval Components of the Later Understanding of the Place and Role of the Hyperboreans in the Culture of Northwestern Europe and Scandinavia

Chapter I.1. The most important „Hyperborean contexts” in literary topoi
I.1.1. The mental dullness of the peoples of the North
I.1.2. The Idea of the maturing of nations in wisdom and the aging of the world
I.1.3. The Idea of the Succession of Powers
I.1.4. Biblical Reversal of Birthright

Chapter I.2. Early Christian attempts to overcome ancient existential phobias and anxiety

Chapter I.3. Hyperboreans in literature from the 7th century BC to the 14th century AD
I.3.1. Hyperboreans in Greco-Roman literature
I.3.2. Biblical depiction of the holy North
I.3.3. Hyperboreans in patristic, medieval and Byzantine literature

Chapter I.4. The Hyperboreans on Medieval and Early Modern Maps  Summary of the first part

Part II: Ancient Hyperboreans and Modern Northwestern Europe and Scandinavia

Chapter II.1. Hyperboreans as an element of great-power geopolitics
Chapter II.2. Hyperboreans as an element of ancient Greco-Roman geography
Chapter II.3. Hyperboreans as a mythical people

Summary of the second part
Conclusion
Bibliography
Bible index
Index of Greek and Hebrew terms
Personal index
Subject index
Index of geographical and ethnic names
List of maps
Hyperboreans in the History of Historiography Northwestern Europe and Scandinavia between the End of the Sixteenth and the Beginning of the Twentieth Century.
Historical and Geographical Study (Summary)