Nauka a społeczeństwo. Paradygmat personalistyczny

Agnieszka Lekka-Kowalik
ISBN: 978-83-8288-166-0
Stron: 293
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2024

Pierwszorzędnym celem niniejszej książki jest przedstawienie propozycji takiego uprawiania nauki, który byłby adekwatny do natury nauki oraz ról pełnionych przez naukę w społeczeństwie i kulturze. Zamiar jest wobec tego normatywny, a realizując go, będę sięgać do ustaleń przedstawicieli lubelskiej szkoły filozoficznej (zob. Lekka-Kowalik i Gondek 2019; Krąpiec i Maryniarczyk 2010), zwłaszcza Stanisława Kamińskiego. Proponowany paradygmat uprawiania nauki ma ująć zarówno cechy konstytutywne nauki, jak i relację między nauką i społeczeństwem, przy czym – jak to pokażą analizy – oba te wymiary nauki są ze sobą sprzężone. Wyizolowanie nauki ze społeczeństwa i traktowanie jej immanentystycznie nie pozwala bowiem na zrozumienie, czym nauka jest. Tłem dla tej propozycji będą trzy inne propozycje uprawiania nauki: społeczny kontrakt dla nauki, modele partycypacyjne oraz modele helisowe. Celem instrumentalnym wobec zarysowanego wyżej celu pierwszorzędnego jest rekonstrukcja wymienionych propozycji uprawiania nauki i jej relacji do społeczeństwa oraz pokazanie, dlaczego nie można ich w całości akceptować, mimo że ujmują istotne aspekty nauki. Analizy mają pokazać, jak rozumiana jest w tych modelach nauka, jakie są jej cele i wartości, które ma realizować, oraz wskazać ich słabości, tak by ostatecznie pokazać przewagę zarówno poznawczą, jak i praktyczną zarysowanego przeze mnie paradygmatu uprawiania nauki. Termin „paradygmat” rozumiem tu w duchu Thomasa Kuhna jako zbiór twierdzeń metodologicznych, epistemicznych i metafizycznych (w tym antropologicznych), które wyznaczają organizację nauki jako działania wiedzotwórczego oraz jej relacje do innych systemów w społeczeństwie (por. Lekka-Kowalik 2007). Personalizm, do którego odwołuję się w tytule, takich twierdzeń będzie dostarczał.

(ze Wstępu)

Spis treści

Wstęp

Rozdział I. Społeczny kontrakt dla nauki
1. Nauka – poznanie bez granic jako instrument postępu
2. Krytyka społecznego kontraktu dla nauki
3. Propozycja nowego kontraktu dla nauki XXI wieku
4. Model „wzajemnego ubezpieczenia”
5. Postulat porzucenia modelu kontraktowego

Rozdział II. Partycypacyjne modele uprawiania nauki
1. Koncepcja finalizacji nauki
2. Mode 2 Science
3. Nauka dobrze urządzona
4. Nauka obywatelska

Rozdział III. Modele helisowe
1. Potrójna helisa i jej rozszerzenia
2. Normatywność modeli helisowych
3. Przyjmowanie w helisie roli innego
4. Reformowanie i renormowanie nauki

Rozdział IV. Osoba – ostateczny cel nauki
1. Trudności modeli i ich wspólne idee
2. System Mode 3
3. Dobro dla osoby i dobro osoby
4. Uczestnictwo nauki w społeczeństwie

Zakończenie
Bibliografia
Summary
Indeks nazwisk

 
Table of Content

Introduction

I. The social contract for science
1.1. Science – the endless frontier: an instrument of progress
1.2. Criticism of the social contract for science
1.3. A proposal of a new contract for science of the 21st century
1.4. The model of science and society mutual assurance
1.5. The proposal of abandoning the contract model

II. Participatory models of doing science
1.1. The concept of finalization in science
1.2. Mode 2 Science
1.3. Well-ordered science
1.4. Citizen science

III. Helix Models
3.1. The Triple Helix and its modifications
3.2. Normativity of helix models
3.3. Playing the role of „another” in a helix
3.4. Re-forming and re-norming science

IV. The person – an ultimate goal of science
4.1. The models’ shortcomings and common ideas
4.2. The Mode 3 System
4.3. The good for a person and the good of the person
4.4. Participation of science in society

Conclusions
Bibliography
Summary
Index of names