Historia filozofii starożytnej. Tom 3: Systemy epoki hellenistycznej

Giovanni Reale, przeł. E. I. Zieliński
ISBN: 978-83-7702-525-3
Stron: 568
Format: A5
Rok wydania: 2012 (wydanie drugie)

Pięciotomowa historia filozofii starożytnej autorstwa Giovanniego Reale, profesora historii filozofii antycznej Katolickiego Uniwersytetu Sacro Cuore w Mediolanie. Tom III dotyczy systemów filozoficznych epoki hellenistycznej.

SPIS TREŚCI

UWAGI WSTĘPNE

SYSTEMY EPOKI HELLENISTYCZNEJ

WPROWADZENIE DO FILOZOFII EPOKI HELLENISTYCZNEJ
I. Duchowe konsekwencje rewolucji dokonanej przez Aleksandra Wielkiego 2. Geneza i szerzenie się ideału kosmopolitycznego 3. Odkrycie jednostki 4. Zrównanie Greków z barbarzyńcami i upadek dawnych przesądów rasistowskich Przemiana kultury helleńskiej w kulturę hellenistyczną Zwiększenie zasięgu i utrata głębi przez filozofię hellenistyczną 7. Odrodzenie się ducha sokratycznego 8. Ideał autarkii 9. Ideał ataraksji 10. Ideał mędrca
II. Ubóstwienie twórców wielkich systemów epoki hellenistycznej

CZĘŚĆ PIERWSZA
WYCZERPANIE SIĘ SZKÓŁ SOKRATYCZNYCH MNIEJSZYCH ORAZ INWOLUCJA SZKÓŁ PLATONA I ARYSTOTELESA

SEKCJA PIERWSZA
ROZWÓJ SZKÓŁ SOKRATYCZNYCH MNIEJSZYCH ORAZ POWODY ICH UPADKU I ZANIKU

I. DIOGENES PIES I ROZWÓJ CYNIZMU
1. Diogenes i radykalizacja cynizmu 2. Parresia i anaideia 3. Ćwiczenie (askesis) i trud (pónos) 4. Autarkia i apatia 5. Diogenes a epoka hellenistyczna 6. Krates i inni naśladowcy Diogenesa 7. Filozofia cynicka do końca ery pogańskiej 8. Wartość i ograniczenia cynizmu

II. ZMIERZCH I KONIEC SZKOŁY CYRENAIKÓW
1. Odmiany cyrenaizmu 2. Hegezjasz i jego naśladowcy 3. Annikeris i jego naśladowcy 4. Teodor i jego naśladowcy 5. Koniec cyrenaizmu

III. DIALEKTYCZNY ROZWÓJ SZKOŁY MEGAREJSKIEJ I JEJ UPADEK
1. Ewolucja nauki megarejskiej i jej cechy 2. Eubulides i paradoksy megarejskie 3. Diodor Kronos i polemika z Arystotelesowską koncepcją możności 4. Stilpon i ostatnie stwierdzenia szkoły megarejskiej 5. Koniec szkoły megarejskiej

IV. SZYBKI ROZPAD SZKOŁY ELIDZKO-ERETREJSKIEJ

SEKCJA DRUGA
PIERWSZA AKADEMIA I SZYBKIE ZAGUBIENIE ZDOBYCZY DRUGIEGO ŻEGLOWANIA

I. AKADEMIA PLATOŃSKA, JEJ CEL, ORGANIZACJA I SZYBKI UPADEK

II. EUDOKSOS Z KNIDOS, ASTRONOM GOSZCZĄCY W AKADEMII
1. Uznanie idei za immanentne 2. Hedonizm Eudoksosa

III. HERAKLIDES Z PONTU, KIEROWNIK AKADEMII W CZASIE NIEOBECNOŚCI PLATONA
1. Zaniedbanie rzeczywistości inteligibilnej 2. Rozumienie duszy 3. Odrzucenie geocentryzmu

IV. SPEUZYP, PIERWSZY NASTĘPCA PLATONA
1. Porzucenie Platońskich idei 2. Poziomy rzeczywistości 3. Najwyższe zasady rzeczywistości 4. Poznanie 5. Etyka

V. KSENOKRATES, DRUGI NASTĘPCA PLATONA
1. Trójpodział filozofii 2. Nauka o poznaniu 3. Zasady i sfery bytu 3. Religijna interpretacja kosmosu 5. Etyka

VI. OSTATNI PRZEDSTAWICIELE STAREJ AKADEMII: POLEMON KRATES I KRANTOR
1. Polemon 2. Krates 3. Krantor

VII. WNIOSKI DOTYCZĄCE STAREJ AKADEMII

SEKCJA TRZECIA
PIERWSZY PERYPAT I SZYBKIE ZATRACENIE WYCZUCIA DLA WYMIARU METAFIZYCZNEGO

I. ARYSTOTELESOWSKI PERYPAT, JEGO ORGANIZACJA I SZYBKI UPADEK

II. TEOFRAST I ZAGUBIENIE SKŁADNIKA SPEKULATYWNEGO
1. Metafizyka 2. Fizyka i psychologia 3. Logika 4. Etyka Wnioski odnośnie do Teofrasta

III. INNI BEZPOŚREDNI UCZNIOWIE ARYSTOTELESA: EUDEMOS, DIKIARCHOS I ARYSTOKSENOS
1. Eudemos 2. Dikiarchos 3. Arystoksenos z Tarentu

IV. STRATON Z LAMPSAKU, DRUGI NASTĘPCA ARYSTOTELESA
1. Fizyka 2. Psychologia

V. WNIOSKI CO DO PIERWSZEGO PERYPATU

CZĘŚĆ DRUGA
EPIKUREIZM OD POWSTANIA DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
EPIKUR I ZAŁOŻENIE OGRODU

I. POWSTANIE I CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OGRODU
1. Polemika Epikura z Platonem i Arystotelesem 2. Odrzucenie drugiego żeglowania 3. Powrót do atomizmu i związanych z nim podstawowych kategorii eleackich 4. Stosunek Epikura do Sokratesa i sokratyków mniejszych 5. Dominująca rola etyki 6. Cele Ogrodu oraz ich nowość

II. KANONIKA EPIKURA
1. Kanonika jako ustalenie kryteriów prawdy 2. Wrażenie zmysłowe i jego absolutna miarodajność 3. Prolepseis, czyli antycypacje, i język 4. Odczucia przyjemności i bólu 5. Mniemanie 6. Aporie i ograniczenia epikurejskiej kanoniki

III. FIZYKA EPIKUREJSKA
I. Podstawy ontologiczne: cechy rzeczywistości jako takiej, ciała, próżnia i nieskończoność 2. Atomy 3. Strukturalne cechy atomów 4. Nauka o minimach 5. Strukturalne cechy próżni 6. Ruch 7. Clinamen, czyli odchylanie się atomów 8. Wszechświat i nieskończenie wiele światów 9. Zjawiska niebieskie i ich wielorakie tłumaczenia 10. Dusza, jej materialność i śmiertelność

II. Podobizny i poznanie 12. Koncepcja bogów i tego co boskie

IV. ETYKA EPIKUREJSKA
1. Przyjemność jako fundament etyki 2. Zreformowanie hedonizmu cyrenaików 3. Hierarchia przyjemności i mądrość praktyczna, czyli roztropność 4. Epikurejski ascetyzm i autarkia 5. Absolutny charakter przyjemności 6. Względny charakter bólu 7. Śmierć jest dla człowieka niczym 8. Epikurejska cnota a sokratejski intelektualizm 9. Odmówienie wartości państwu i życiu politycznemu oraz gloryfikacja życia ukrytego 10. Przyjaźń 11. Czwórmian leczniczy i ideał mędrca

V. NAŚLADOWCY I NASTĘPCY EPIKURA

SEKCJA DRUGA
ROZPRZESTRZENIENIE SIĘ EPIKUREIZMU W RZYMIE I LUKRECJUSZ

I. PIERWSZE PRÓBY WPROWADZENIA EPIKUREIZMU DO RZYMU I KRĄG FILODEMOSA
1. Nieudana próba Alkajosa i Filiskosa 2. Próba Amafiniu-sza 3. Krąg Filodemosa

II. LUKRECJUSZ I NAUKA EPIKUREJSKA WYŚPIEWANA W NAJWYŻSZEGO LOTU POEZJI
1. Nieadekwatne sądy na temat Lukrecjusza 2. Pesymizm w punkcie wyjścia oraz zwycięstwo rozumu u Lukrecjusza i Epikura 3. Prawda, która uśmierza ból i przynosi pokój Zasady prawdy epikurejskiej i pieśń Lukrecjusza 4. Współczucie z powodu cierpienia w pieśni Lukrecjusza 5. Sens życia i śmierci

CZĘŚĆ TRZECIA
STOICYZM OD POWSTANIA DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
STARA SZKOŁA STOICKA

I. ZENON, ZAŁOŻENIE SZKOŁY STOICKIEJ I KOLEJNE FAZY ROZWOJU STOICYZMU
1. Spotkanie Zenona z Kratesem i z sokratyzmem 2. Odrzucenie drugiego żeglowania 3. Nowe przemyślenie nauki Heraklita i pojęcie physis jako sprawczego ognia 4. Relacja do Epikura 5. Powstanie szkoły stoickiej i jej rozwój

II. TRÓJPODZIAŁ FILOZOFII I LOGOS

III. LOGIKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Rola i działy logiki stoickiej 2. Kryterium prawdy: wrażenie zmysłowe i przedstawienie kataleptyczne 3. Poznanie rozumowe, antycypacje (prolepseis) i pojęcia ogólne 4. Znaczenia wyrażenia (lekta) i ich niecielesność 5. Dialektyka 6. Retoryka 7. Wnioski: stosunek logiki do rzeczywistości

IV. FIZYKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Cechy fizyki stoickiej i jej relacje do fizyki epikurejskiej 2. Materializm i somatyzm stoików 3. Monizm panteistyczny 4. Odmówienie ontologicznego znaczenia temu co nie-cielesne 5. Bliższe określenie stoickiej koncepcji Boga i tego co boskie 6. Celowość i opatrzność (Prónoia) 7. Przeznaczenie (Fatum - Heimarmene) 8. Konieczność i wolność 9. Kosmos i miejsce człowieka w kosmosie 10. Powszechne zognienie i wieczny powrót 11. Człowiek 12. Losy duszy

V. ETYKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Rozum podstawą etyki 2. Pierwotny popęd 3. Zasada oceniania: rzeczy dobre, złe i obojętne 4. Wartości względne, godne wyboru i godne odrzucenia5. Cnota a szczęście 6. Cnota jako wiedza, jej jedność i wielość 7. Identyczność cnoty we wszystkich bytach rozumnych 8. Czyn prawy (katórthoma) 9. Powinność (kathe-kon) 10. Prawo wieczne i prawo natury 11. Kosmopolityzm 12. Afekty i apatia 13. Ideał mędrca

SEKCJA DRUGA
MEDIOSTOICYZM

I. MEDIOSTOICYZM PANAITIOSA
1. Nowy kurs nadany szkole stoickiej przez Panaitiosa 2. Nowości wprowadzone do doktryn starej szkoły stoickiej z zakresu fizyki 3. Doktryny psychologiczne 4. Etyka i polityka 5. Odrzucenie apatii 6. Humanizm Panaitiosa i znaczenie jego filozofii

II. MEDIOSTOICYZM POSEJDONIOSA
1. Kwestia posejdoniańska 2. Charakterystyczne cechy stoicyzmu Posejdoniosa 3. Fizyka 4. Antropologia i etyka 5. Losy duszy 6. Wnioski odnośnie do Posejdoniosa

CZĘŚĆ CZWARTA
SCEPTYCYZM I EKLEKTYZM OD POCZĄTKÓW DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
SCEPTYCYZM PIRROŃSKII SCEPTYCYZM AKADEMICKI

I. MORALNY SCEPTYCYZM PIRRONA I PIRRONIZM
1. Powstanie ruchu sceptyckiego 2. Pirron a rewolucja dokonana przez Aleksandra 3. Zetknięcie się ze Wschodem i wpływ gymnosofistów 4. Wpływ megarejczyków i atomistów 5. Radykalne obalenie ontologii 6. Pirronizm jako praktyczny system mądrości i jego trzy podstawowe reguły 7. Natura rzeczy jako niezróznicowany pozór oraz natura tego co boskie i dobre 8. Postawa, jaką człowiek powinien przyjąć wobec rzeczy: powstrzymanie się od wydawania sądu i obojętność 9. Osiągnięcie afazji, ataraksji i apatii 10. Następcy Pirrona, ze szczególnym uwzględnieniem Tymona

II. TENDENCJE SCEPTYCKIE W AKADEMII ZA ARKEZYLAOSA
1. Druga Akademia 2. Dialektyczny charakter sceptycyzmu Arkezylaosa 3. Epoche Arkezylaosa 4. Nauka o eulogon, czyli o tym co rozsądne 5. Domniemany ezoteryczny dogmatyzm Arkezylaosa 6. Aporetycz-ność i ograniczenia sceptycyzmu Arkezylaosa

III. DALSZE DZIEJE SCEPTYCYZMU W AKADEMII ZA KARNEADESA
1. Trzecia Akademia 2. Krytyka stoickiego kryterium prawdy 3. Nauka o pithanón, czyli o tym co prawdopodobne 4. Ocena stanowiska Karneadesa

SEKCJA DRUGA
EKLEKTYZM AKADEMII I CYCERON

I. POWODY POJAWIENIA SIĘ I CECHY EKLEKTYZMU

II. FILON Z LARYSSY I CZWARTA AKADEMIA
1. Pięć Akademii 2. Nowości wprowadzone przez Filona 3. Od probabilizmu dialektycznego do probabilizmu pozytywnego 4. Źródło oczywistości 5. Etyka

III. ANTIOCHOS Z ASKALONU I PIĄTA AKADEMIA
1. Stanowisko Antiochosa 2. Krytyka sceptycyzmu akademickiego 3. Logika, fizyka i etyka

IV. CYCERON I EKLEKTYZM AKADEMICKI W RZYMIE
1. Stanowisko filozoficzne Cycerona 2. Eklektyczny probabilizm Cycerona 3. Logika: kryterium prawdy 4. Fizyka, teologia i psychologia 5. Etyka

PODSUMOWANIE SYSTEMÓW FILOZOFICZNYCH EPOKI HELLENISTYCZNEJ

I. UPRZEDZENIA, KTÓRE NIE POZWALAŁY NA POPRAWNE ZROZUMIENIE I ADEKWATNĄ OCENĘ SYSTEMÓW HELLENISTYCZNYCH

II. ZNACZENIE FILOZOFII EPOKI HELLENISTYCZNEJ