Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa

Jan Paweł II, red. Tadeusz Styczeń SDS
ISBN: 978-83-7702-185-9
Stron: 406
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2011

Wprowadzenie wyrażenia oraz pojęcia "teologia ciała" było potrzebne, aby temat: "odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa" oprzeć na szerszej podstawie. Od razu bowiem należy zauważyć, iż wyrażenie "teologia ciała" jest równocześnie za szerokie w stosunku do zawartości przeprowadzonych rozważań. Rozważania te nie obejmują całego szeregu zagadnień, które przedmiotowo należą do teologii ciała (jak choćby na przykład zagadnienie cierpienia i śmierci - tak doniosłe w całym orędziu biblijnym). Należy to wyraźnie stwierdzić. Niemniej wyraźnie trzeba też stwierdzić, że rozważania na temat: "odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa" mogą się prawidłowo rozwijać, wychodząc z tego punktu, w którym światło objawienia dotyka rzeczywistości ciała ludzkiego (czyli na gruncie "teologii ciała"). Świadczą o tym między innymi słowa z Księgi Rodzaju: "będą dwoje jednym ciałem", które źródłowo i tematycznie stoją u podstaw naszego tematu.


SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

CZĘŚĆ I
SŁOWA CHRYSTUSA

Rozdział I
CHRYSTUS ODWOŁUJE SIĘ DO "POCZĄTKU"
1. Co oznacza "początek"?
W stronę Księgi Rodzaju. - Pierwszy opis stworzenia człowieka. - Drugi opis stworzenia człowieka. - Perspektywa "odkupienia ciała" (Rz 8, 23).
2. Znaczenie pierwotnej samotności
Dwojaki kontekst. - Człowiek w poszukiwaniu swojej istoty. - Samotność a podmiotowość. - Samotność a sens ciała. - Alternatywa śmierci i nieśmiertelności.
3. Znaczenie pierwotnej jedności
Jedność dwojga. - Wymiary jednorodności. - "Komunia osób". - "Ciało z mojego ciała" (por. Rdz 2, 23). - Jedność, w której "stają się jednym ciałem".
4. Znaczenie pierwotnej nagości
Uwagi wstępne do Rdz 2, 25. - Wstyd - doświadczenie "graniczne". - Próba rekonstrukcji. - Udział w widzialności świata. - Wymiar wewnętrzny widzenia. - Intymność: ukryty sens widzenia.
5. Człowiek w wymiarze daru
A. "Oblubieńcze" znaczenie ciała
Stworzenie jako "obdarowanie". - Obdarowanie a człowiek. - Dar: tajemnica uszczęśliwiającego "początku". - Odkrycie "oblubieńczego" sensu ciała. - "Wolność daru" u podstaw oblubieńczego znaczenia ciała. - "Oblubieńczość" ciała a objawienie osoby. - "Oblubieńczy" sens ciała jako owoc zakorzenienia w miłości.
B. Tajemnica pierwotnej niewinności
Obdarowanie ludzkiego "serca". - Pierwotna niewinność a poczucie oblubieńczego sensu ciała.. - Niewinność u podstaw wymiany daru. - Wymiana daru: interpretacja Rdz 2, 25. - Teologia pierwotnej niewinności. - Początek etosu ludzkiego ciała. - U podstaw pierwotnego sakramentu: ciało jako znak.
6. "Poznanie" i rodzenie
Pomiędzy ubóstwem wyrazu a głębią znaczenia. - "Poznanie" jako osobowy "archetyp". - Ojcostwo/macierzyństwo jako ludzki sens "poznania". - "Poznanie" a posiadanie. - "Poznanie" silniejsze niż śmierć.

Rozdział II
CHRYSTUS ODWOŁUJE SIĘ DO "SERCA" LUDZKIEGO
1. W świetle Kazania na górze
Mt 5, 27-28: "kto pożądliwie patrzy [...]". - Mt 5, 27-28: sens etyczny. - Mt 5, 27-28: sens antropologiczny. - Mt 5, 27-28: jako wypowiedź naprowadzająca.
2. Człowiek pożądliwości
A. Znaczenie pierworodnego wstydu
Zakwestionowanie daru. - Człowiek wyobcowany z pierwotnej miłości.
- Zmiana znaczenia pierwotnej nagości. - Wstyd "immanentny". – Wstyd seksualny.
B. Niedosyt zjednoczenia
Zachwiane poczucie jednoczącego sensu ciała. - Głębszy wymiar wstydu.
- Co oznacza "niedosyt zjednoczenia"? - Skąd pochodzi niedosyt zjednoczenia?
C. Naruszenie oblubieńczego sensu ciała
Sens, czyli "miara serca". - Zagrożony w ciele wyraz ducha. - Zagubienie wolności daru. - Miara wewnętrzna przynależności.
3. Przykazanie a etos
A. Powiedziano: "Nie będziesz cudzołożył" (Mt 5, 27)
Historia ludu. - Prawodawstwo. - Prorocy. - Przymierze.
B. "Każdy, kto pożądliwie patrzy [...]" (Mt 5, 28)
Przeniesienie punktu ciężkości. - Tradycja "mądrościowa". - Stan wewnętrzny człowieka opanowanego pożądaniem według Syr 23, 16-24. - Chrystus każe zatrzymać się na progu spojrzenia. - Pożądanie: redukcja odwiecznego wezwania. - Pożądanie: między "komunią" osób a "potrzebą" natury.
C. "Scudzołoiył w sercu [...]" (Mt 5, 28)
Zwrot "kluczowy". - Wykładnia pierwsza. - Wykładnia druga. - Przykazanie wypełnia się przez "czystość serca".
4. "Serce": oskarżone czy wezwane?
A. Potępienie ciała?
Manicheizm. - Właściwa interpretacja. - Anty-wartość czy nie-dowartościo-wanie?
B. "Serce"postawione w stan podejrzenia?
"Nauczyciele podejrzenia". - Istotna rozbieżność.
C. Etos i eros
Eros jako źródłosłów tego, co "erotyczne". - Etos jest także siłą wewnętrzną erosa. - Problem spontaniczności.
5. Etos odkupienia ciała
6. Czystość jako "życie wedle Ducha"
"Czystość" i "serce". - "Ciało" i "Duch" wedle św. Pawła. - "Uczynki ciała" a "owoce Ducha". - "Ciało" a "wolność, ku której wyzwolił nas Chrystus". - Czystość: "powstrzymanie namiętności" a "utrzymanie ciała w świętości i we czci" - Analiza Pawiowego "opisu ciała" z 1 Kor 12, 18-27. - Czystość jako cnota i jako dar. - Czystość a mądrość.
7. Ewangelia czystości serca: wczoraj i dziś
Teologia ciała.. - Teologia a pedagogia.
Aneks: Etos ciała a dzieła kultury artystycznej

Rozdział III
CHRYSTUS ODWOŁUJE SIĘ DO ZMARTWYCHWSTANIA
1. Zmartwychwstanie ciał jako rzeczywistość "świata przyszłego"
A. Synoptycy: "Nie jest On Bogiem umarłych, ale żywych"
Trzeci człon tryptyku. - Świadectwo mocy Boga żywego. - Nowy sens ciała. - Uduchowienie. - Przebóstwienie.
B. Pawłowa interpretacja zmartwychwstania w 1 Kor 15, 42-49
Ostateczne zwycięstwo nad śmiercią. - Pierwszy Adam i ostatni Adam.
O bezżenności dla królestwa niebieskiego
A. Słowa Chrystusa z Mt 19, 11-12
Słowa Chrystusa i reguła ich rozumienia. - Trzy kategorie "bezżennych"
- dlaczego? - Bezżenność dla królestwa niebieskiego a "płodność z Ducha".
- Zwrot: "dla królestwa niebieskiego" wskazuje na motywację. - Bezżenność a małżeństwo - jako powołanie człowieka "historycznego". - Jak rozumieć "wyższość" bezżenności dla królestwa niebieskiego? - Bezżenność dla królestwa: pomiędzy wyrzeczeniem a miłością. - Oblubieńcze znaczenie ciała -u podstaw Chrystusowego wezwania do bezżenności. - Wyrzeczenie, które jest afirmacją, służy afirmacji.
B. Pawłowa interpretacja tematu: dziewictwo - małżeństwo (1 Kor 7)
Wypowiedź Chrystusa a nauka apostoła. - Pawłowa argumentacja. - "Pożądliwość" a "dar od Boga".
C. Odkupienie ciała

CZĘŚĆ II
SAKRAMENT

Rozdział I
WYMIAR PRZYMIERZA I ŁASKI
1. List do Efezjan (5, 21-33)
A. Wstęp i nawiązanie
Tekst Ef 5, 21-33. - Tekst Ef 5, 21-33 a słowa Chrystusa. - Ef 5, 21-33: dwa znaczenia ciała. - Czy tekst Ef 5, 21-33 mówi o sakramentalności małżeństwa? - Sakrament a ciało. - Kierunek dalszych analiz.
B. Szczegółowa analiza
Ef 5, 21-33 w kontekście całego Listu do Efezjan. - Tajemnica Chrystusa a powołanie chrześcijanina. - Klimat życia chrześcijańskiej wspólnoty. -Wskazania dla społeczności rodzinnej. - Małżonkowie "wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej". - Analogia a tajemnica (u podstaw sakramentalności małżeństwa). - Dodatkowy aspekt analogii: głowa - ciało. - Dwa podmioty -czy jeden? - "[...] jak własne ciało" (Ef 5, 28). - "Tajemnica to wielka [...]".
2. Sakrament a tajemnica
Odwieczna tajemnica: objawiona i działająca w Chrystusie. - Analogia miłości oblubieńczej. - Izajasz a List do Efezjan. - Rzeczywistość daru, znaczenie łaski. - Małżeństwo: sakrament najpierwotniejszy. - "Sakrament odkupienia".
- Małżeństwo jako "figura" oraz jako sakrament Nowego Przymierza. - Sakramenty Kościoła.
3. Sakrament a "odkupienie ciała"
A. Ewangelia
Słowa Chrystusa a tajemnica odkupienia. - Sakrament odkupienia a nierozerwalność małżeństwa. - Sakrament: dany - jako łaska, zadany - jako etos.
- Sakrament: wezwanie do "życia wedle Ducha". - Sakrament a eschatologiczna nadzieja "odkupienia ciała".
B. List do Efezjan
Oblubieńczy i odkupieńczy sens miłości. - Odkupienie ciała a "sakrament człowieka".

Rozdział II
WYMIAR ZNAKU
1. "Mowa ciała" a rzeczywistość znaku
Przysięga małżeńska. - "Profetyzm ciała". - "Mowa ciała" odczytana w prawdzie. - "Mowa ciała" a pożądliwość ciała. - "Mowa ciała" a "hermeneutyka sakramentu".
2. Pieśń nad Pieśniami
Na przedłużeniu Księgi Rodzaju: fascynacja. - "Siostro ma, oblubienico".
- "Ogród zamknięty" - "źródło zapieczętowane". - Eros - czy agape?
3. Gdy "mowa ciała" staje się językiem liturgii. Rozważania nad
Księgą Tobiasza
Małżeństwo Tobiasza i Sary. - Miłość jako próba. - Modlitwa nowożeńców.
- Kiedy język liturgii staje się "mową ciała". - Znak sakramentalny: "misterium" a "etos".

Rozdział III
PRAWO ŻYCIA DAŁ IM BÓG W DZIEDZICTWO
1. Problematyka etyczna
Norma moralności a prawda "mowy ciała". - Słuszność normy a jej "wykonalność". - Odpowiedzialne rodzicielstwo. - Prawda "mowy ciała" a zło antykoncepcji. - Etyczna regulacja poczęć (prymat cnoty). - Etyczna regulacja poczęć: osoba - natura - metoda.
2. Zarys duchowości małżeńskiej
Moce, które płyną z sakramentalnej "konsekracji". - Analiza cnoty wstrzemięźliwości. - Wstrzemięźliwość - między "podnieceniem" a "wzruszeniem". - Dar czci.

ZAKOŃCZENIE

POSŁOWIE. Uwagi historyczno-edytorskie w związku z Jana Pawła II
katechezami Mężczyzną i niewiastą stworzył ich (Cezary Ritter)