Prawo Rzymskie w Polsce Ludowej (1944-1989). Edukacja, polityka naukowa, ideologia

Bożena Anna Czech-Jezierska

ISBN: 978-83-8288-151-6
Stron: 673
Format: B5
Rok wydania: 2024

Głównym wątkiem postawionym przez autorkę w centralnej części pracy jest pytanie o miejsce i znaczenie prawa rzymskiego w okresie Polski Ludowej oraz o czynniki kształtujące tę pozycję. Celem pierwszoplanowym jest zatem analiza tych czynników oraz ustalenie zakresu ich wpływu. Podstawowe uwarunkowania zostały wskazane w podtytule: Edukacja – polityka naukowa – ideologia. Przy bliższej analizie widać jednak, że uwidaczniają się w ich obrębie drobniejsze elementy tworzące sieć zależności i składające się na wieloaspektowy obraz prawa rzymskiego w latach 1944–1989. Problemy badawcze w tak obszernie zakreślonych ramach są liczne, na wstępie więc trzeba zaznaczyć, że nie da się ich wszystkich uwzględnić w pogłębionym stopniu i rozwinąć w sposób wyczerpujący. Skoro zatem osią opracowania pozostaje miejsce prawa rzymskiego w Polsce Ludowej, to w pierwszym rzędzie jawi się „bytowa” wręcz kwestia, a mianowicie utrzymanie prawa rzymskiego jako odrębnego i ważnego przedmiotu w edukacji prawniczej.                                                                                                                                                                                                                                                       /ze wstępu/

SPIS TREŚCI

Wykaz wybranych skrótów
Wstęp

ROZDZIAŁ I
MIEJSCE PRAWA RZYMSKIEGO W EDUKACJI PRAWNICZEJ W POLSCE LUDOWEJ
1.1. Polska Ludowa – kwestie terminologiczne i historyczne
1.2. Prawo rzymskie w edukacji prawniczej w Polsce przed 1944 rokiem
1.3. Kształcenie prawników w Polsce Ludowej
1.3.1. Organizacja uniwersyteckich studiów prawniczych
1.3.1.1. Lata 1944–1952
1.3.1.2. Lata 1952–1975
1.3.1.3. Lata 1975–1989
1.3.2. Średnie szkoły prawnicze
1.3.3. Wyższa Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza
1.4. Prawo rzymskie w edukacji prawniczej w Polsce Ludowej
1.4.1. Prawo rzymskie na studiach prawniczych w Polsce powojennej
1.4.1.1. Lublin
A. Katolicki Uniwersytet Lubelski
B. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
1.4.1.2. Kraków
1.4.1.3. Poznań
1.4.1.4. Warszawa
A. Uniwersytet Warszawski
B. Akademia Teologii Katolickiej
C. Wyższa Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza
1.4.1.5. Łódź
1.4.1.6. Toruń
1.4.1.7. Wrocław
1.4.1.8. Katowice
1.4.1.9. Rzeszów
1.4.1.10. Gdańsk
1.4.1.11. Szczecin
1.4.1.12. Białystok
1.5. Prawo rzymskie w programach studiów prawniczych w latach 1944–1989
1.5.1. Pierwsze próby reform
1.5.2. Okres przekształceń i ograniczeń
1.5.3. Czas zagrożenia i radykalnych zmian
1.5.4. Przywrócenie utraconej pozycji
1.6. Dyskusje na temat przydatności nauczania prawa rzymskiego w kształceniu socjalistycznego prawnika
1.6.1. Projekt reformy studiów prawniczych Ministerstwa Sprawiedliwości z 1946 roku
1.6.2. Polemiki na polskich wydziałach prawa wokół projektowanych zmian programowych w latach 40. XX wieku
1.6.3. Późniejsze debaty i głosy dotyczące znaczenia prawa rzymskiego dla socjalistycznego prawnika
1.6.4. Lata 70. XX wieku – kontrowersje w obliczu realnego zagrożenia utraty pozycji prawa rzymskiego w edukacji prawniczej
1.7. Rola ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji historyków prawa i romanistów w kształtowaniu miejsca prawa rzymskiego w edukacji prawniczej
1.8. Działalność kadr romanistycznych w zakresie tworzenia pomocy dydaktycznych do nauki prawa rzymskiego
1.9. Prawo rzymskie w edukacji prawniczej Polski Ludowej i wybranych państw socjalizmu realnego – perspektywa porównawcza

ROZDZIAŁ II NAUKA PRAWA RZYMSKIEGO W POLITYCE NAUKOWEJ POLSKI LUDOWEJ
2.1. „Nauka w służbie ludu” – polityka naukowa w Polsce Ludowej i jej ewolucja
2.2. Czynniki kreujące politykę naukową Polski Ludowej
2.2.1. Wpływ Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na kształt polityki naukowej
2.2.2. Udział organów rządowych w formowaniu polityki naukowej
2.2.3. Rola Polskiej Akademii Nauk
2.3. Znaczenie Kongresów Nauki Polskiej
2.4. Polityka naukowa Polski Ludowej wobec systemu stopni i tytułów naukowych
2.5. Polityka naukowa w stosunku do kadr romanistycznych w Polsce Ludowej
2.6. Nauki historycznoprawne w polityce naukowej Polski Ludowej
2.7. Miejsce prawa rzymskiego w polskiej klasyfikacji nauk w okresie powojennym
2.8. Polityka naukowa Polski Ludowej a kierunki badawcze romanistyki
2.8.1. Pierwsze powojenne plany badań romanistycznych
2.8.2. Wytyczne Polskiej Akademii Nauk z 1953 roku i ich realizacja w zakresie prawa rzymskiego
2.8.3. Ewolucja romanistycznych kierunków badawczych do 1989 roku

ROZDZIAŁ III ASPEKTY IDEOLOGICZNE KSZTAŁTUJĄCE ROLĘ PRAWA RZYMSKIEGO W SOCJALISTYCZNEJ NAUCE PRAWA
3.1. Prawo rzymskie w marksistowskiej koncepcji badania zjawisk historycznoprawnych
3.2. Krytyka miejsca prawa rzymskiego w socjalistycznej nauce prawa
3.2.1. Prawo formacji niewolniczej
3.2.2. Prawo klasowe?
3.2.3. Prawo rzymskie – prawem promującym „niezdrowy indywidualizm”
3.2.4. Negacja rzymskiego podziału na prawo publiczne i prywatne
3.2.5. Prawo oparte na burżuazyjnej własności prywatnej
3.3. Romanistyka burżuazyjna i tak zwana romanistyka marksistowska
3.3.1. Narodziny romanistyki marksistowskiej i jej rola
3.3.2. Metodologia romanistyki marksistowskiej
3.3.2.1. Metoda materializmu historycznego w romanistyce
jako jedyna właściwa metoda badań nad prawem rzymskim
3.3.2.2. Komparatystyka marksistowska
3.3.2.3. Związek romanistyki marksistowskiej z teorią państwa i prawa
3.3.3. Kierunki badań romanistyki marksistowskiej
3.4. Stosowanie metody marksistowskiej w polskich badaniach romanistycznych
3.5. Metoda marksistowska a polskie podręczniki do nauki prawa rzymskiego

Zakończenie
Bibliografia
Indeks osobowy
Summary

 

TABLE OF CONTENTS
List of Abbreviations
Introduction

CHAPTER I THE POSITION OF ROMAN LAW IN LEGAL EDUCATION IN PEOPLE’S POLAND

1.1. People’s Poland: History and Key Terms
1.2. Roman Law in Legal Education in Poland before 1944
1.3. Lawyer Training in People’s Poland
1.3.1. Organization of University Law Programmes
1.3.1.1. 1944–1952
1.3.1.2. 1952–1975
1.3.1.3. 1975–1989
1.3.2. Secondary Law Schools
1.3.3. Teodor Duracz High Law School
1.4. Roman Law in Legal Education in People’s Poland
1.4.1. Roman Law in Post-war University Law Programmes
1.4.1.1. Lublin
A. Catholic University of Lublin
B. Maria Curie-Skłodowska University
1.4.1.2. Cracow
1.4.1.3. Poznań
1.4.1.4. Warsaw
A. Warsaw University
B. Academy of Catholic Theology
C. Teodor Duracz High Law School
1.4.1.5. Łódź
1.4.1.6. Toruń
1.4.1.7. Wrocław
1.4.1.8. Katowice
1.4.1.9. Rzeszów
1.4.1.10. Gdańsk
1.4.1.11. Szczecin
1.4.1.12. Białystok
10 Table of Contents
1.5. Roman Law in University Law Programmes in 1944–1989
1.5.1. Early Reform Attempts
1.5.2. Period of Transformation and Constraints
1.5.3. Period of Intimidation and Radical Changes
1.5.4. Recovery
1.6. Debates over the Relevance of the Teaching of Roman Law in the Education of Socialist Lawyer
1.6.1. 1946 Draft Reform of Law Programmes by the Ministry of Justice
1.6.2. Debates of Polish Law Faculties over Draft Programme Modifications in the 1940s
1.6.3. Later Debates and Opinions on the Relevance of Roman Law for Socialist Lawyer
1.6.4. 1970s: Debates in the Context of a Credible Threat to Roman Law as Mandatory in Lawyer Training
1.7. The Role of Polish and International Conferences of Law Historians and Roman Law Experts in the Recognition of the Status of Roman Law in Lawyer Training
1.8. Roman Law Tutors Designing Teaching Aids for Roman Law Courses
1.9. Roman Law in Legal Education in People’s Poland and Selected Real Socialism Countries: a Comparative Perspective

CHAPTER II THE SCIENCE OF ROMAN LAW IN THE SCIENCE POLICY OF PEOPLE’S POLAND
2.1. “Science in the Service of the People”: the Science Policy in People’s Poland and Its Evolution

2.2. Factors Shaping the Science Policy in People’s Poland .
2.2.1. Influence of the Polish United Workers’ Party on the Science Policy
2.2.2. Participation of State Administration in the Development of Science Policy
2.2.3. The Role of the Polish Academy of Sciences
2.3. The Significance of Congresses of Polish Science
2.4. The Science Policy of People’s Poland with regard to Scientific Degrees and Titles
2.5. The Science Policy on Roman Law Teaching and Research Staff in People’s Poland
2.6. History of Law in the Science Policy of People’s Poland
2.7. The Post-war Position of Roman Law in the Polish Classification of Scientific Disciplines
2.8. The Science Policy of People’s Poland and Roman Law Research Trends
2.8.1. First Post-war Plans for Roman Law Research
2.8.2. Guidelines of the Polish Academy of Sciences from 1953 and Their Implementation to Roman Law
2.8.3. Evolution of Roman Law Research Trends before 1989

CHAPTER III IDEOLOGICAL CONSIDERATIONS SHAPING THE ROLE OF ROMAN LAW IN SOCIALIST SCIENCE OF LAW
3.1. Roman Law in the Marxist Concept of Investigating the History of Law
3.2. Criticism of the Status of Roman Law in the Socialist Science of Law
3.2.1. The Law of Slave Formation
3.2.2. Class Law?
3.2.3. Roman Law as Promoting “Harmful Individualism”
3.2.4. Rejection of the Roman Division into Public and Private Law
3.2.5. Law Based on the Bourgeoisie Private Ownership
3.3. Bourgeoisie Roman Law Studies and So-called Marxist Roman Law Studies
3.3.1. The Rise of Marxist Roman Law Studies and Their Role
3.3.2. Methodology of Marxist Roman Law Studies
3.3.2.1. The Method of Historical Materialism in Roman Law Studies as the Only Appropriate Method of Researching Roman Law
3.3.2.2. Marxist Comparative Studies
3.3.2.3. The Relationship of Marxist Roman Law Studies with the Theory of Law and State
3.3.3. Marxist Roman Law Studies: Research Trends
3.4. Implementation of Marxist Methodology in Polish Roman Law Research
3.5. Marxist Methodology and Polish Roman Law Coursebooks

Conclusion
References
Personal Index
Summary