Doświadczenie a teologia. Studium przemian i rozwoju scientia fidei Josepha Ratzingera na podstawie Opera omnia

Tomasz Samulnik OP
ISBN: 978-83-8288-023-6
Stron: 208352
Format: B5
Rok wydania: 2022

Niniejsza książka stanowi rezultat badań, które miały na celu przeanalizowanie wpływu osobistych doświadczeń Josepha Ratzingera na jego myśl teologiczną. Zakres  prowadzonych badań obejmował zasadniczo cztery obszary teologicznej twórczości omawianego autora, tj. zagadnienia: prawdy, Boga, Jezusa Chrystusa i Kościoła. Publikacja obejmuje pięć rozdziałów: I. Quaestio veritatis, II. Quaestio Dei, III. Quaestio Christi; IV. Quaestio Ecclesiae I – Concilium, V. Quaestio Ecclesiae II – Communio. Struktura każdego rozdziału składa się z trzech elementów, które wyznaczają szczegółowy porządek prowadzonych badań, mianowicie: pierwszą część stanowi kontekst historyczno-egzystencjalny, który jest zestawieniem i opisem życiowych doświadczeń Josepha Ratzingera. W drugiej, najbardziej obszernej części każdego rozdziału zatytułowanej Linia rozwoju, przeprowadzone zostały szczegółowe analizy pism teologa w obrębie danej quaestio z uwzględnieniem wpływu wcześniej rozpatrywanych doświadczeń. Trzecia części, zatytułowana Ciągłość i przełom, zawiera wnioski zestawiające charakterystyczne cechy przemiany i rozwoju myśli teologicznej związanej z badanym obszarem.
Zasadnicze pytanie niniejszej książki skłania się w stronę syntezy tego, co ściśle naukowo-teologiczne z tym, co biograficzno-egzystencjalne. W przypadku „dziejącego się” siedemdziesiąt lat dzieła teologicznego Ratzingera, wieloletniego prefekta Kongregacji Nauki Wiary i papieża Benedykta XVI, mamy do czynienia z absolutnie oryginalnym przypadkiem, jeśli chodzi o parametry życia i dzieła – długość, wielość, jakość, oryginalność. Jaki jest związek tego i takiego życia z tym i takim dziełem? Co tu jest ciągłością, a co jest zmianą? Czy Ratzinger (jego myśl, teologia) się w ogóle zmieniał? Jeśli dochodziło do przełomów w tej myśli, to pod wpływem jakich wydarzeń, procesów – biograficznych, dziejowych? Co się dzieje z teologią, kiedy jest poddana takim, a nie innym przemianom, ciśnieniu epoki, ewolucji cywilizacji? Jakie mamy – jako lektorzy i badacze dzieła Josepha Ratzingera/Benedykta XVI – uprzywilejowane dla tego typu badań teksty, fragmenty tekstów, ważkie źródła, mocne argumenty? Oto pytania, na które Autor niniejszej publikacji podjął próbę odpowiedzi w oparciu o teologiczne piśmiennictwo rzeczonego teologa.

Spis treści

Wykaz skrótów
Bibliografia
Przedmowa
Wstęp

Rozdział I
Quaestio veritatis
1. Kontekst historyczno-egzystencjalny
1.1. Doświadczenie domu rodzinnego
1.2. Doświadczenia nazizmu
1.3. Doświadczenie spotkania z mistrzami teologii
1.3.1. Święty Bonawentura – theologia ancilla veritatis
1.3.2. Romano Guardini – związek filozofii i teologii z prawdą
1.4. Doświadczenie Tübingen
2. Linia rozwoju
2.1. Prawda i mądrość
2.2. Natura prawdy
2.3. Prawda Objawienia
2.4. Logos i ethos
2.5. Prawda i uniwersytet
2.6. Prawda i wolność . 74
2.7. Prawda chrześcijaństwa – w stronę quaestio Dei
3. Ciągłość i przełom
3.1. Ku istnieniu prawdy
3.2. Ku wolności z prawdy
3.3. Ku Bogu

Rozdział II
Quaestio Dei
1. Kontekst historyczno-egzystencjalny
1.1. Doświadczenie miłości ojcowskiej – doświadczenie Boga jako Ojca
1.2. Doświadczenie bożka totalitaryzmów
1.3. Doświadczenie spotkania z mistrzami teologii
1.3.1. Święty Augustyn – serce spoczywające w Bogu
1.3.2. Święty Benedykt z Nursji – quaerere Deum
1.3.3. Romano Guardini – posłuszeństwo bytu
2. Linia rozwoju
2.1. Kim Bóg nie jest – dezabsolutyzacja i odrzucenie Boga
2.2. Bóg jest Stwórcą
2.3. Bóg jest Miłością
2.4. Bóg jest Ojcem
2.5. Prymat Boga
2.6. Zakład Ratzingera: veluti si Deus daretur
2.7. Ujrzeć oblicze Boga – w stronę quaestio Christi
3. Ciągłość i przełom
3.1. Ku Bogu żywemu
3.2. Ku Bogu dobremu
3.3. Ku Chrystusowi

Rozdział III
Quaestio Christi
1. Kontekst historyczno-egzystencjalny
1.1. Doświadczenie relatywizacji/abolicji (w) chrystologii
1.1.1. Redukcjonizm historyczny Adolfa von Harnacka
1.1.2. Redukcjonizm historyczny Rudolfa Bultmanna
1.1.3. Chrystologia exodusu – dążenia teologii wyzwolenia
1.1.4. John Hick i relatywistyczna teologia religii
1.2. Doświadczenie spotkania z mistrzami teologii
1.2.1. Święty Paweł – chrystocentryzm
1.2.2. Romano Guardini – prawda Jezusa Chrystusa
1.3. Doświadczenie lat 2013 i następnych
2. Linia rozwoju
2.1. Jezus Chrystus jako Syn
2.1.1. Syn Boży
2.1.2. Syn
2.1.3. Syn Człowieczy
2.2. Jezus Chrystus jako odwieczny Logos – Sens
2.3. Jezus Chrystus jako Logos wcielony
2.4. Jezus Chrystus Ukrzyżowany
2.5. Jezus Chrystus Zmartwychwstały
2.5.1. Zmartwychwstał dnia trzeciego
2.5.2. Wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca
2.5.3. Chrystologia zmartwychwstania
2.5.4. Chrystologia wniebowstąpienia
2.6. Egzystencjalny chrystocentryzm: liturgia i życie
2.7. Jezus Chrystus i Jego Kościół. Chrystologiczne podstawy eklezjologii – w stronę quaestio Ecclesiae
3. Ciągłość i przełom
3.1. Ku chrystologii integralnej
3.2. Ku personalizmowi dialogicznemu
3.3. Ku Kościołowi Pana

Rozdział IV
Quaestio Ecclesiae I – Concilium
1. Kontekst historyczno-egzystencjalny
1.1. Doświadczenie Kościoła połowy XX wieku
1.2. Doświadczenie Vaticanum II – peritus
1.3. Doświadczenie rozdroża: sobór czy wspólnota?
2. Linia rozwoju
2.1. Duch Jezusa Chrystusa i Kościół
2.2. Ekumenizm i dialog międzyreligijny – Einheit durch Verschiedenheit
2.3. Kościół wobec ducha czasu
3. Ciągłość i przełom
3.1. Ku prawdzie, istocie i interpretacji Soboru Watykańskiego II
3.2. Ku „odświatowieniu” Kościoła
3.3. Ku komunii

Rozdział V
Quaestio Ecclesiae II – Communio
1. Kontekst historyczno-egzystencjalny
1.1. Doświadczenie spotkania z mistrzami teologii
1.1.1. Święty Augustyn
1.1.2. Romano Guardini
1.1.3. Henri de Lubac i Hans Urs von Balthasar
1.2. Doświadczenie pracy w Kongregacji Nauki Wiary
1.3. Doświadczenie papiestwa
2. Linia rozwoju
2.1. Eklezjologia eucharystyczna
2.2. Prymat i kolegialność
2.3. Extra Ecclesiam salus nulla est
3. Ciągłość i przełom
3.1. Ku współczesności
3.2. Ku wieczności
3.3. Ku prawdzie. Quaestio veritatis

Zakończenie