Filozofia w wieku XIII

Fernand Van Steenberghen, przekł. Edward Iwo Zieliński
ISBN: 83-7363-380-4
Stron: 536
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2006

Przekazujemy Czytelnikowi polskiemu jedno z najbardziej znaczących dzieł dotyczących dziejów filozofii złotego okresu średniowiecza, jakie wydała mediewistyka XX wieku. Jego autorem jest Fernand Van Steenberghen (1904-1993), długoletni profesor Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, od 1938 następca na katedrze kierowanej przez Maurice’a De Wulfa, współtwórcy odrodzenia studiów nad filozofią średniowieczną w XX wieku. Dzieło przedstawia syntetyczną wizję rozwoju nurtów doktrynalnych XIII wieku. Wizja ta w wielu miejscach odbiega od ujęć proponowanych wcześniej (zwłaszcza przez Pierre’a Mandonneta) i utrwalonych w większości podręczników historii filozofii. Zasługuje przy tym na przyjęcie, ponieważ powstała jako niezamierzony wynik prac nad edycją dzieł Sigera z Brabancji i próba określenia miejsca tego kontrowersyjnego filozofa wśród innych nurtów filozoficznych XIII wieku. Jest to dojrzałe dzieło syntezy, opublikowane po ponad trzydziestu latach intensywnych i wszechstronnych badań (pierwsze wydanie dzieła ukazało się w 1966). Dla Czytelnika polskiego dzieło to może mieć szczególne znaczenie także dlatego, że w wielu punktach koryguje lub modyfikuje ujęcia znane z tłumaczonych i rozpowszechnionych dzieł E. Gilsona. Nie jest to jednak bynajmniej negacja osiągnięć Gilsona. Jest to raczej dopełnienie jego wizji filozofii średniowiecznej. Różnice biorą się w znacznej mierze z innego rozumienia przez tych autorów „filozofii chrześcijańskiej” (przy czym trzeba podkreślić, że pogląd F. Van Steenberghena na to zagadnienie, uznającego tylko wpływ pośredni objawienia chrześcijańskiego na filozofię, poprzez osobę filozofa, który jest chrześcijaninem, bliższy jest ujęciom polskich filozofów zajmujących się tą problematyką aniżeli bardziej radykalne stanowisko E. Gilsona).
Mamy nadzieję, że oddawana do rąk polskiego Czytelnika publikacja Wydawnictwa KUL ułatwi wielu badaczom i studentom lepsze zrozumienie intrygującej epoki w rozwoju myśli filozoficznej.

Spis treści

Główne dzieła autora

Przedmowa

Rozdział I. STANBADAŃ
Odkrywanie XIII wieku
Luki w naszej wiedzy o XIII wieku

Rozdział II. HISTORYCZNE ANTECEDENSY MYŚLI XIII WIEKU
Wielkie syntezy myśli helleńskiej i arabskiej
Bilans filozoficzny XII wieku

Rozdział III. WTARGNIĘCIE FILOZOFII POGAŃSKIEJ
Główne ośrodki studiów wyższych
Nowe źródła dostępne około 1200 roku
Pierwsze zakazy studiowania Arystotelesa w Paryżu
Wokół strajku szkolnego
Nowa fala przekładów

Rozdział IV. ARYSTOTELIZM EKLEKTYCZNY
Nauczanie filozofii w Paryżu około 1240 roku
Literatura filozoficzna w Paryżu
Literatura teologiczna w Paryżu
Nauczanie filozofii w Oksfordzie
Arystotelizm łaciński około 1250 roku

Rozdział V. ŚWIĘTY BONAWENTURA A FILOZOFIA
Kariera mistrza franciszkańskiego
Pierwotne zamierzenie
Natura, metoda i wartość filozofii
Św. Bonawentura a Arystoteles
Filozofia Św. Bonawentury
Podsumowanie

Rozdział VI. FILOZOFICZNE DZIEŁO ALBERTA WIELKIEGO
Kariera mistrza dominikańskiego
Filozoficzne preludia
Podstawowa intuicja
Realizacja
Filozofia Alberta Wielkiego

Rozdział VII. TOMASZZ AKWINU
Kariera Św. Tomasza
Podstawowa intuicja
Realizacja
Źródła jego filozofii
Tomizm
Filozofia a teologia
Uwaga o Wilhelmie z Moerbeke

Rozdział VIII. ARYSTOTELIZM HETERODOKSYJNY
Wydział artium w latach 1250-1265
Narodziny arystotelizmu heterodoksyjnego
Kariera Sigera z Brabancji
Ideał filozofii
Filozofia Sigera
Filozofia a wiara
Źródła
Arystotelizm heterodoksyjny czy awerroizm?
Elogium Dantego
Boecjusz z Dacji

Rozdział IX. WIELKIE SPORY DOKTRYNALNE
Rzut oka na sytuacje
Siły Ścierające się ze sobą
Pierwsze interwencje Św. Bonawentury
Tomasz z Akwinu a Siger z Brabancji
Tomasz z Akwinu a neoaugustynizm
Potępienie z 10 grudnia 1270 roku
Nowe konflikty
Potępienie z 7 marca 1277 roku
Potępienia w Oksfordzie

Rozdział X. POWSTANIE SZKÓŁ I RYWALIZACJA MIĘDZY NIMI
Neoaugustynizm
Tomizm
Rajmund Luli

Rozdział XI. BILANS FILOZOFICZNY XIII WIEKU
Panorama
Organizacja wiedzy w chrześcijaństwie
Dominacja filozofii
Nauka pozytywna i fizyka arystotelesowska
Wygnanie literatury pięknej
Pojawienie się szkół
Jedność doktrynalna
Filozofia a chrześcijaństwo
Wiek Św. Tomasza

Skróty stosowane w bibliografii

Bibliografia

Tabela chronologiczna

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy