Państwo i Kościół w pismach św. Augustyna

ks. Stanisław Jóźwiak
ISBN: 83-7363-166-6
Stron: 236
Format: A5
Rok wydania: 2004

Stworzona przez biskupa Hippony koncepcja roli państwa i Kościoła w porządku doczesnym wywarła ogromny wpływ na losy cywilizacji zachodniej. Stała się ona tworzywem doktryny polityczno-prawnej zwanej "augustynizmem politycznym". Doktryna ta odegrała kluczową rolę w kształtowaniu życia publicznego w Średniowieczu. "Augustynizm polityczny" jest świadectwem wpływu, jaki myśl biskupa Hippony wywierała na potomnych. Ten wpływ nie uległ ograniczeniu także w czasach nowożytnych. Nieustannie prowadzone sa badania z zakresu problematyki państwo-Kościół w myśli św. Augustyna. Co więcej, można zaobserwować ich ożywienie [...]. Celem monografii jest ukazanie wkładu Augustyna w chrystianizację porządku publicznoprawnego państwa rzymskiego. Szczególnie istotne jest wykazanie, w jaki sposób i w jakim stopniu Augustyn uczestniczył w tworzeniu i wprowadzaniu w życie nowych koncepcji prawnych, które określały pozycję Kościoła w państwie i pozycję państwa w stosunku do Kościoła. (ze Wstępu)


SPIS TREŚCI

WYKAZ SKRÓTÓW
WSTĘP

Rozdział I: CIVITAS DEI I CIVITAS TERRENA W MYŚLI PRAWNEJ ŚW. AUGUSTYNA
1. Geneza i istota augustyńskiej koncepcji dwóch mistycznych społeczeństw
1.1. Geneza nauki św. Augustyna o civitas Dei i civitas terrena
1.2. Geneza i rozwój civitas Dei i civitas terrena
1.3. Istota civitas terrena i civitas Dei
2. Idealizm prawny w koncepcji civitas Dei
2.1. Civitas Dei jako ideał państwa
2.2. Ideał sprawiedliwości
2.3. Ideał pokoju
3. Terminologia polityczno-prawna w koncepcji dwóch społeczeństw
3.1. Civitas
3.2. Populus
4. Wnioski

Rozdział II: NAUKA ŚW. AUGUSTYNA O PAŃSTWIE
1. Geneza i istota państwa
1.1. Geneza państwa
1.2. Istota państwa
2. Cele państwa
2.1. Ograniczony charakter celów stawianych państwu przez św. Augustyna
2.2. Pokój
2.3. Porządek
2.4. Jedność
3. Publiczno-prawne aspekty teorii państwa
3.1. Problematyka ustrojowa
3.1.1. Ocena państwa pod kątem różnych form sprawowania władzy
3.1.2. Ocena państwa pod kątem jego wielkości
3.2. Teoria sprawiedliwej wojny
3.2.1. Ius ad bellum
3.2.1.1. Decyzja władcy
3.2.1.2. Słuszna przyczyna
3.2.1.3. Dobra intencja
3.2.2. Ius in bellum
4. Wnioski

Rozdział III: WSPÓŁPRACA KOŚCIOŁA I PAŃSTWA WEDŁUG ŚW. AUGUSTYNA
1. Pojęcie Kościoła jako instytucji porządku doczesnego
1.1. Zakresy znaczeniowe pojęcia Ecclesia w dziełach św. Augustyna
1.2. Kościół jako communio sacramentorum
1.3. Instytucjonalny wymiar Kościoła w Afryce w świetle pism augustyńskich
2. Istotne różnice między Kościołem i państwem
2.1. Różnica celu istnienia obu społeczności
2.2. Różnica zakresu oddziaływania
2.3. Różnica metod i środków sprawowania władzy
3. Istota i praktyczne aspekty współpracy państwa i Kościoła
3.1. Zasady wzajemnych kontaktów
3.2. Zadania wzajemne państwa i Kościoła
3.3. Relacje Augustyna z przedstawicielami władzy państwowej na podstawie jego korespondencji
4. Augustyriskie postulaty odnośnie do represyjnej polityki państwa w sprawach religijnych
4.1. Rola państwa w stosunku do heretyków w kontekście augustyńskiej idei cogite intrare
4.1.1. Historia donatyzmu
4.1.2. Sytuacja prawna donatyzmu w cesarstwie rzymskim
4.1.3. Augustyńska ocena donatyzmu
4.1.4. Koncepcja cogite intrare
4.2. Augustyńska ocena stosowania tortur i kary śmierci
5. Wnioski

Rozdział IV: INSTYTUCJE OKREŚLAJĄCE ROLĘ KOŚCIOŁA W PORZĄDKU PRAWNYM PAŃSTWA W PIŚMIENNICTWIE ŚW. AUGUSTYNA
1. Audientia episcopalis w prawodawstwie rzymskim i praktyce biskupiej s'w. Augustyna
1.1. Zakres i moc wiążąca rozstrzygnięć sądowych biskupa w sprawach świeckich
1.2. Audientia episcopalis w praktyce duszpasterskiej św. Augustyna
2. Manumissio in ecclesia i jej znaczenie w posłudze Biskupa Hippony
2.1. Stosunek Augustyna do problemu niewolnictwa
2.1.1. Pochodzenie i znaczenie niewolnictwa
2.1.2. Praktyczne wskazania odnośnie do pozycji niewolnika w porządku społecznym, religijnym i prawnym państwa
2.2. Instytucja manumissio in ecclesia i jej rola w porządku prawnym cesarstwa
2.3. Manumissio in ecclesia w działalności św. Augustyna
3. Prawo intercesji biskupa i jego formy w dziełach Biskupa Hippony
3.1. Treść prawa wstawiennictwa biskupa u władz świeckich
3.2. Interwencje św. Augustyna w sprawach cywilnych i karnych oraz ich skuteczność
4. Prawo azylu kościelnego i jego stosowanie według św. Augustyna
4.1. Zakres i zasady obowiązywania immunitetu w świątyniach chrześcijańskich w czasach św. Augustyna
4.2. Praktyczne aspekty stosowania prawa azylu w piśmiennictwie św. Augustyna
5. Wnioski

ZAKOŃCZENIE
WYKAZ ŹRÓDEŁ
LITERATURA