Katolicka Nauka Społeczna

Czesław Strzeszewski
ISBN: 83-7363-019-8
Stron: 812
Format: B5
Rok wydania: 2003

Katolicka nauka społeczna stawia wartości ludzkie na pierwszym miejscu, przez to staje się czynnikiem wychowania do największych współczesnych wartości społecznych. Do pokoju, gdyż podstawowym jego warunkiem jest prawda i dobro wspólne. Do rozwoju - czerpie on największą siłę z pogłębienia osobowego człowieka i uwzględnienia w postaci rozwoju integralnego odrębności kultury ludzkiej, a podstawą różnic osobowych, przede wszystkim odrębności kulturowe.[...]
Kościół nie unosi się pysznym przekonaniem, że jego rady i wskazania społeczne są jedynym środkiem rozwiązania wszystkich trudności, jakie napotyka życie społeczne, gospodarcze, kulturalne i polityczne rodziny narodów. Nie jest pragnieniem Kościoła zapanować nad światem za pośrednictwem chrześcijańskiego ustroju społecznego. Nauka społeczna Kościoła ma charakter tylko służebny, pragnie służyć - nie tylko chrześcijanom, lecz i wszystkim ludziom dobrej woli - radą i pomocą w usuwaniu trudności, jakie życie społeczne świata stawia przed współczesnością. Pragnie złączyć swe wysiłki z wszystkimi naukami społecznymi, wszystkimi naukami humanistycznymi. Pragnie do wiedzy społecznej i praktyki życia społecznego wnieść swój udział, skromny, lecz zaczerpnięty z najwyższej mądrości nauki ewangelicznej, w połączeniu z dwutysięcznym dorobkiem życia Kościoła, trwania chrześcijaństwa. (z Zakończenia)


SPIS TREŚCI

Przedmowa do pierwszego wydania
Przedmowa do drugiego wydania

Część pierwsza
PODSTAWY SOCJOLOGII I EKONOMII

A. ELEMENTY FILOZOFII SPOŁECZNEJ
I. Nauki społeczne i ich stosunek do innych nauk
Przedmiot nauk społecznych. Podział nauk społecznych. Teoretyczne i praktyczne nauki społeczne (teorie i polityki). Stosunek nauk społecznych do innych nauk.
II. Prawa przyrodnicze, ekonomiczne, socjologiczne i moralne
Prawo naturalne i odwieczne prawo Boże. Prawa przyrodnicze. Prawa społeczne. Prawa przyrodnicze a prawa społeczne. Prawa socjologiczne i ekonomiczne. Prawa moralne. Prawa naukowe.
III. Społeczna natura człowieka a natura zjawisk społecznych
Społeczna natura człowieka. Potrzeba życia społecznego. Mowa cechą,społecznej natury człowieka. Społeczne powołanie. Życie społeczne warunkiem doskonałości osobowej. Natura życia społecznego. Społeczności naturalne. Społeczności sztuczne. Dobro społeczne. Uspołecznienie. Solidarność.
IV. Tomistyczna koncepcja społeczeństwa
Rodzaje zbiorowości. Dobro osobowe i społeczne. Cel życia społecznego. Cechy życia społecznego. Organiczność. Hierarchiczność. Władza społeczna. Zawód.

B. SOCJOLOGIA
I. Przedmiot i metoda badań socjologii
Definicja socjologii. Zadania socjologii. Metoda socjologii. Statyka i dynamika. Indukcja i dedukcja. Monografia i ankieta. Statystyka. Prawa socjologiczne. Podział socjologii. Polityka społeczna.
II. Historia socjologu
Geneza socjologii. Comte. Spencer. Następcy Comte'a. Le Play. Pareto. Szkoła niemiecka. Szkoła amerykańska. Socjologia polska.
III. Podstawowe pojęcia socjologiczne
Styczności społeczne. Czynności społeczne. Współdziałanie. Przystosowanie. Naśladowanie. Walka. Przeciwstawienie. Współzawodnictwo. Procesy społeczne. Stosunki społeczne.
IV. Grupa społeczna, jej istota i rodzaje
Cechy grupy społecznej. Więź społeczna. Wspólnota. Społeczność. Dobro wspólne i wolność. Społeczność państwowa. Rodzina. Przedsiębiorstwo. Wspólnota losu i wspólnota celu. Systematyka grup społecznych.
V. Czynniki oddziałujące na życie społeczne
Środowisko społeczne. Kultura społeczna. Kultura skutkiem działalności społecznej. Kultura środkiem oddziaływania społecznego. Znaki kultury. Wola kultury.
VI. Rodzina jako grupa społeczna
Mikrosocjologia. Rola społeczna rodziny. Rodzina mała i wielka. Wspólnota krwi i losu. Stosunki rodzinne. Rodzina a inne społeczności.
VII. Grupy społeczno-gospodarcze
Grupy naturalne i sztuczne. Grupy społeczno-gospodarcze. Zawód. Klasa. Warstwy społeczne. Grupy regionalne. Wspólnoty zorganizowane.
VIII. Naród i państwo. Władza państwowa a ustrój państwa
Naród. Więź narodowa. Kultura narodowa. Dzieje narodowe. Wspólnota narodowa a państwowa. Dążenia narodowe. Państwo. Cechy społeczności państwowej. Społeczność i władza. Ustrój państwa.
IX. Społeczność międzynarodowa
Integracja międzynarodowa. Jedność polityczna i kulturalna. Stosunki międzynarodowe. Stosunki polityczne. Stosunki kulturalne. Stosunki gospodarcze. Środki nacisku politycznego. Społeczność międzynarodowa. Instytucje międzynarodowe. Zasady międzynarodowe. Autorytet międzynarodowy. Dobro międzynarodowe.

C. EKONOMIA
I. Przedmiot i metoda ekonomii
Definicja ekonomii. Potrzeby gospodarcze, dobra gospodarcze. Działalność gospodarcza. Podział nauk ekonomicznych. Metody ekonomiczne. Polityka ekonomiczna. Historia ekonomii.
II. Historia ekonomii
Merkantylizm. Fizjokratyzm. Szkoła liberalna. Szkoła narodowa. Socjalizm. Szkoła matematyczna. Szkoła psychologiczna. Szkoła neoklasyczna. Keynes. Friedman. Ekonomika polska.
III. Potrzeby jednostkowe i społeczne. Gospodarstwo jednostkowe i społeczne. Dochód
jednostkowy i społeczny
Potrzeby gospodarcze. Usługi gospodarcze. Potrzeby społeczne. Prawa rządzące potrzebami. Zaspokojenie potrzeb. Zasada gospodarności. Produkcja i konsumpcja. Wymiana. Pieniądz. Produkt społeczny. Dochód społeczny. Majątek społeczny. Kapitał społeczny. Bilans płatniczy. Konsumpcja i inwestycje. Polityka gospodarcza państwa.
IV. Produkcja i jej czynniki
Definicja produkcji. Usługi gospodarcze. Wydajność i produkcyjność. Przychód z produkcji i zysk z kapitału. Czynniki produkcji. Ziemia. Praca. Kapitał. Niekomplemen-tarność czynników produkcji. Prawa produkcji. Rozwój produkcji.
V. Wymiana i pieniądz
Wymiana. Przedmioty wymiany. Pieniądz środkiem wymiany. Cel wymiany. Rynek wymiany. Wolna konkurencja. Cena. Popyt. Podaż. Monopol. Koncerny i kartele. Monopol dwustronny. Wymiana więzią społeczną. Funkcje pieniądza. Podaż i popyt na pieniądz. Wartość pieniądza. Kredyt. Pośrednictwo wymiany. Banki.
VI. Podział dochodu społecznego i konsumpcja
Wymiana a dochód społeczny. Mechanizm podziału dochodu społecznego. Czynniki ekonomiczne podziału. Czynniki pozaekonomiczne podziału. Renta gruntowa. Płaca. Zysk z kapitału. Dochód z ziemi, pracy i kapitału a rozdział dochodu społecznego.
VII. Rozwój gospodarczy, cele gospodarstwa społecznego i system polityki ekonomicznej
Rozwój gospodarczy. Koniunktura gospodarcza. Teoria wzrostu gospodarczego. Cel rozwoju gospodarczego. Samodzielność gospodarcza. Polityka ekonomiczna. Systemy polityki gospodarczej. Polityka interwencyjna. Gospodarka planowa.

D. WSPÓŁCZESNE KIERUNKI SPOŁECZNO-GOSPODARCZE
I. Indywidualizm i liberalizm
Istota indywidualizmu. Rousseau. Umowa społeczna. Liberalizm i socjalizm. Teorie liberalizmu. Szkoła liberalna angielska. Szkoła neoklasyczna. Błędy liberalizmu neo-klasycznego. Skuteczność interwencji gospodarczej państwa. Neoliberalizm.
II. Kapitalizm
Geneza kapitalizmu. Istota kapitalizmu. Rewolucja przemysłowa. Czynniki rozwoju kapitalizmu. Cechy ustroju kapitalistycznego. Gospodarka pieniężno-kredytowa. Kapitalizm jednostkowy i zrzeszeniowy. Spółka akcyjna. Dochód bez pracy. Korzyści i błędy kapitalizmu.
III. Kolektywizm społeczny i socjalizm
Prymat zbiorowości. Komunizm. Komunizm pierwotny. Socjalizm. Rewolucja francuska. Socjalizm utopijny. Anarchizm. Socjalizm agrarny. Syndykalizm. Socjalizm fa-biański.
IV. Marksizm
Marks. Materializm. Dialektyka. Materializm dialektyczny. Materializm dziejowy. Dyktatura proletariatu. Teoria pracy. Praca wyzwoleniem z alienacji. Uczłowieczenie przez pracę. Teoria wartości. Praca źródłem wartości. Nadwartość. Praca tworzy dochód społeczny. Teoria wyzysku. Nieprodukcyjność kapitału. Kapitał stały i zmienny. Rewolucja socjalna. Marksizm doktryną polityczną. Krytyka marksizmu. Engels. Re-wizjonizm marksistowski. Kierunki polityczne marksizmu. Upadek komunizmu.
V. Solidaryzm i personalizm społeczny
Solidaryzm społeczny. Personalizm społeczny. Personalizm spirytualistyczny. Personalizm naturalistyczny. Personalizm w socjologii. Personalizm w psychologii. Bourgeois. Gide. Spółdzielczość. Etapy rozwoju spółdzielczości.
VI. Katolicki personalizm społeczny (solidaryzm chrześcijański)
Chrześcijański personalizm społeczny. Definicja osoby ludzkiej. Mounier. Maritain. Granat. Cechy osobowe. Indywidualność. Substancjalność. Cielesność. Duchowość. Niepowtarzalność. Filozofia tomistyczna. Personalizm a uniwersalizm. Personalizm w filozofii św. Tomasza z Akwinu. Osoba ludzka a społeczność. Priorytet osoby ludzkiej. Solidaryzm. Pesch. Nadrzędność doczesna dobra społecznego. Pierwszeństwo moralne osoby ludzkiej. Podstawy teologiczne personalizmu. Rodzina wzorem społeczności. Miłość. Porządek społeczny. Personalizm w nauce Stolicy Apostolskiej. Pius XII. Jan XXIII. Paweł VI. Sobór Watykański II. Jan Paweł II. Cywilizacja personalistyczna. Charakter moralny i ontologiczny społeczności. Zasada pomocniczości. Społeczności wyższe i niższe. Postulaty solidaryzmu.

Część druga
HISTORIA KATOLICKIEJ NAUKI SPOŁECZNEJ

A. ZAGADNIENIA WSTĘPNE
I. Przedmiot katolickiej nauki społecznej, jej metoda i stosunek do innych nauk
Katolicka nauka społeczna. Etyka przyrodzona i objawiona. Chrześcijański system społeczny. Teologia społeczna i socjologia chrześcijańska. Podział katolickiej nauki społecznej. Stosunek katolickiej nauki społecznej do innych nauk społecznych. Moralność jednostkowa a społeczna. Metoda katolickiej nauki społecznej. Konstrukcja podręcznika katolickiej nauki społecznej.
II. Źródła katolickiej nauki społecznej i zasady ich interpretacji
Źródła katolickiej nauki społecznej. Prawo naturalne i objawione. Prawo pozytywne. Istota prawa odwiecznego. Definicja prawa naturalnego. Nauka św. Tomasza. Źródła materialne. Źródła formalne. Sobory powszechne. Kodeks prawa kanonicznego. Listy pasterskie biskupów. Encykliki społeczne. Nauczanie prywatne. Zasady komentowania encyklik społecznych. Ewolucja nauki społecznej Kościoła.
III. Władza Kościoła w sprawach społecznych i gospodarczych. Niezmienność i rozwojowość katolickiej nauki społecznej
Władza Kościoła w sprawach społecznych. Moralność ustroju społecznego. Rola państwa w regulowaniu spraw społeczno-gospodarczych. Rola Kościoła w regulowaniu spraw społeczno-gospodarczych. Przyczyny ingerencji Kościoła w sprawy społeczno-gospodarcze. Metody oddziaływania Kościoła. Bezpośrednia działalność społeczna Kościoła. Ogólne i szczegółowe normy moralno-społeczne. Niezmienność i rozwojo-wość nauki społecznej Kościoła.

B. PODSTAWOWE ŹRÓDŁA KATOLICKIEJ NAUKI SPOŁECZNEJ
I. Pismo Święte
1. Zagadnienia społeczne w Starym Testamencie
Misja społeczna ludzkości. Praca obowiązkiem człowieka. Inne prawa moralne pracy. Prawo własności. Źródła własności. Regulacja własności w prawie żydowskim. Lichwa. Władza. Cnoty społeczne.
2. Społeczne znaczenie Ewangelii
Wskazania społeczne Ewangelii. Praca. Prawo do pracy. Słuszna płaca. Hierarchia celów pracy. Własność. Jednostka a państwo.
II. Nauka Ojców Kościoła
1. Nauka społeczna w pismach Ojców Kościoła (poza świętym Augustynem)
Praca. Stosunek do niewolnictwa. Własność. Św. Bazyli Wielki. Św. Ambroży. Św. Jan Chryzostom. Św. Hieronim. Św. Grzegorz Wielki. Lichwa. Władza.
2. Nauka społeczna świętego Augustyna i jej znaczenie w rozwoju katolickiej myśli spo-
łecznej
Filozofia społeczna. Władza. Jedność etyki indywidualnej i społecznej. Naród. Moralność stosunków międzynarodowych. Pokój. Słuszna wojna.

C. ROZWÓJ HISTORYCZNY KATOLICKIEJ NAUKI SPOŁECZNEJ
I. Nauka społeczna świętego Tomasza z Akwinu i kanonistów
1. Jednostka a społeczeństwo, państwo, życie międzynarodowe
Jednostka a społeczeństwo. Dobro jednostkowe a dobro społeczne. Więź społeczna. Dobro państwa a dobro moralne. Zadania państwa. Stosunek jednostki do państwa. Stosunki międzynarodowe.
2. Wartość, pieniądz, lichwa
Nauka kanonistów. Teoria wymiany i wartości świętego Tomasza. Średniowieczna teoria wartości gospodarczej. Teoria pieniądza. Procent od kapitału. Teoria interesse.
3. Praca
Praca istotą życia człowieka. Praca źródłem szczęścia. Praca ciężarem i trudem. Obowiązek pracy. Cele pracy. Społeczny charakter pracy. Życie aktywne i kontemplacyjne. Społeczny obowiązek pracy. Podział pracy. Słuszna płaca. Rozdział dochodu społecznego.
4. Własność
Użytkowanie, zarządzanie i rodzaj własności. Użytkowanie wspólne. Posiadanie prywatne. Priorytet prawa użytkowania. Zakres własności prywatnej. Źródła własności. Uzasadnienie własności prywatnej. Własność prywatna w posiadaniu, wspólna w użytkowaniu. Nadmiar dóbr ponad potrzeby właściciela. Minimum egzystencji. Funkcja społeczna. Status personae.
II. Poglądy społeczne uczonych katolickich w czasach nowożytnych
Humanizm. Św. Tomasz More. Inne utopie. Neoscholastyka: szkoła z Salamanki. De Vitoria. Szkoła jezuicka. Kierunek protestancki. Teoria Webera.
III. Od rewolucji francuskiej do encykliki «Rerum novarum»
1. Prekursorzy. Liberalizm katolicki
Rewolucja francuska. Rewolucja przemysłowa. Biskupi bronią proletariatu. Konserwatyści niemieccy. Konserwatyści francuscy. Liberalizm katolicki. Błędy Lamennais'go. Lacordaire. Montalembert. Ozanam i konferencje św. Wincentego ä Paulo.
2. Szkoła pokoju społecznego
Le Play. Pokój społeczny. Formy własności. Socjografia. Typologia rodziny. Priorytet moralności. Kwestia robotnicza. Następcy Le Playa. Szkoła nauki społecznej. Tourvil-le. Bureau.
3. Patronalizm chrześcijański
Nowe kierunki liberalne w katolicyzmie społecznym. Perin. Bogactwo. Wyrzeczenie. Harmonia chrześcijańskiego porządku społecznego. Patronalizm chrześcijański. Brants. Szkoła z Angers.
4. Reformatorzy chrześcijańsko-spoleczni
a) Szkoła niemiecka
Reformatorzy chrześcijańsko-społeczni. Ketteler. Związki zawodowe. Reforma pracy. Własność. Wpływ tomizmu. Pesch - solidaryzm chrześcijański. Hitze.
b) Szkoła austriacka
Vogelsang. Korporacja organizacją zawodowo-stanową. Uwłaszczenie robotników. Solidaryzm. Nauka społeczna chrześcijańska. Zadania państwa. Słuszna płaca. Następcy Vogelsanga.
c) Szkoła francuska
Korporacjonizm chrześcijański. Szkoła z Liege. La Tour du Pin. Priorytet człowieka. Krytyka liberalizmu. Krytyka socjalizmu. Korporacjonizm katolicki. Rodzina. Własność. Organizacja korporacyjna. Zadania korporacji. Status korporacji. Uwłaszczenie pracy. De Mun. Interwencjonizm państwa. Godność pracy. Katolickie Koła Robotnicze. Następcy De Muna.
d) Szkoła włoska i działacze innych krajów
Taparelli. Liberatore. Toniolo. Demokracja chrześcijańska. Stan proletariatu. Bal-mes. Manning. Gibbons. Rycerze pracy.
5. Unia Fry burska i inne ośrodki myśli katołicko-społecznej
Koło Okrągłego Stołu. Dni Katolickie. Tezy haidzkie. Rada Studiów. Komitet Studiów Społecznych. Mermillod. Unia Fryburska. Praca. Ustrój korporacyjny. Krytyka kapitalizmu.
IV. Encyklika «Rerum novarum» Leona XIII
Leon XIII. Encykliki społeczne. «Rerum novarum». Przygotowanie encykliki. Tytuł encykliki. Przemiany społeczno-gospodarcze. Walka klas. Przyczyny niedoli robotników. Uwłaszczenie pracy. Teoria własności. Nauka społeczna Kościoła. Zadania państwa. Związki zawodowe. Znaczenie «Rerum novarum».
V. Katolicyzm społeczny po «Rerum novarum»
1. Rozwój myśli i działalności społecznej katolików różnych krajów
Wpływ «Rerum novarum». Chrześcijańskie związki zawodowe. Międzynarodowa Organizacja Pracy. Międzynarodowe ustawodawstwo pracy. Związki zawodowe pracodawców. JOC. Caritas. Uczeni katolicko-społeczni. Księża demokraci. Sillon. Action Francaise. Popolari. Dystrybucjonizm. Szkoła z Heerlen.
2. Unia Mechlińska, Tygodnie Społeczne i inne ośrodki katolicyzmu społecznego
Unia Mechlińska. Mercier. Zadania Unii. Tezy Unii. Kodeksy moralności społecznej. Deklaracje. Członkowie Unii. Znaczenie Unii. II Unia Fryburska. Pax Romana. Tygodnie Społeczne.
VI. Encyklika «Quadragesimo anno» i inne wypowiedzi społeczne Piusa XI
«Quadragesimo anno». Nowi adresaci. Przyczyny ogłoszenia. Katolicka nauka społeczna. Prawa i obowiązki Kościoła głoszenia nauki społecznej. Pierwotne tytuły własności. Produkcyjność kapitału i pracy. Uwłaszczenie pracy. Proletaryzm. Udział pracowników w przedsiębiorstwie. Płaca rodzinna. Społeczny charakter pracy. Odnowa ustroju społeczno-gospodarczego. Zasada pomocniczości. Solidaryzm społeczny. Kor-poracjonizm chrześcijański. Potępienie korporacjonizmu faszystowskiego. Sprawiedliwość i miłość społeczna. Inne encykliki społeczne Piusa XI.
VII. Katolicka myśl społeczna po «Quadragesimo anno»
Sprawiedliwość społeczna. Korporacjonizm chrześcijański. Wolny związek w przymusowej korporacji. Chrześcijańskie związki zawodowe. Praktyczne próby realizacji korporacjonizmu chrześcijańskiego. Ekonomiści katoliccy. Podręczniki katolickiej nauki społecznej. Typy podręczników katolickiej nauki społecznej. Maritain. Mounier. Action Populaire. Inne kierunki
VIII. Nauka społeczna Piusa XII
Zagadnienia społeczne w nauce Piusa XII. Encykliki społeczne. Orędzia wigilijne. Problemy ekonomiczne. Zasada pomocniczości. Rodzina. Doktryna chrześcijańskiego personalizmu społecznego.
IX. Tendencje rozwojowe katolickiej myśli społecznej
Nauka społeczna papieży. Błędne teorie. Nauka społeczna Kościoła. Początki katolicyzmu społecznego. Praca. Studia społeczne tomizmu. Teologia społeczna. Ekonomiści katoliccy. Socjologowie katoliccy. Socjologia religii. Korporacjonizm chrześcijański. Zasada pomocniczości. Problem przedsiębiorstwa. Chrześcijański porządek społeczny. Rodzina. Porządek międzynarodowy.
X. Encyklika «Mater et Magistra» Jana XXIII
«Mater et Magistra». Przemiany stosunków społecznych. Zasada pomocniczości. Uspołecznienie. Płaca. Przedsiębiorstwo. Własność. Kwestia społeczna. Niesprawiedliwy rozdział dochodu społecznego. Encykliki o sprawiedliwości zamiennej, społecznej i rozdzielczej. Społeczna działalność Kościoła.
XI. Druga encyklika społeczna Jana XXIII: «Pacem in terris»
Pokój pomiędzy narodami. Personalizm. Deklaracja praw człowieka. Prawa i obowiązki osobowe. Familia humana. Powstanie społeczności międzynarodowej. Władza międzynarodowa. Porządek międzynarodowy. Posłanie encykliki. Charakter duszpasterski. Wskazania dla laikatu. Znaki czasu.
XII. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym «Gaudium et spes»
«Gaudium et spes». Charakter duszpasterski. Priorytet prawa objawionego. Autonomia rzeczy ziemskich. Obecność Kościoła w życiu świata. Znaki czasu. Dobro wspólne i prawa człowieka. Stosunek Kościoła do państwa. Rozwój. Nauka o państwie. Własność. Praca. Twórczość pracy. Człowiek podmiotem życia gospodarczego. Udział pracowników w przedsiębiorstwie. Słuszne warunki pracy. Związki zawodowe. Rola laikatu. Konstytucja soborowa a encykliki papieskie.
XIII. Paweł VI - Encyklika «Populorum progressio»
Charakter pastoralny. Służebny charakter Kościoła. Priorytet wskazań szczegółowych. Referencje autorów prywatnych. Rozwój integralny. Powołanie nadprzyrodzone człowieka. Przez doskonalenie świata doskonalenie człowieka. Jakość życia. Harmonia rozwoju. Służebność rozwoju. Solidarność. Rozwój nowym imieniem pokoju. Sprawiedliwość. Niesprawiedliwość międzynarodowa. Usuwanie niesprawiedliwości międzynarodowej. Obowiązki krajów bogatych. Sprawiedliwe warunki wymiany międzynarodowej. Miłość w stosunkach międzynarodowych. Prawo do rewolucji. Stosunek chrześcijan do doktryn społecznych. Prawdziwy humanizm.
XIV. Pawel VI - List apostolski «Octogesima adveniens» oraz Synod Biskupów w 1971 i 1974 roku
«Octogesima adveniens». Normy i zalecenia. Adresat listu. Decentralizacja dyrektyw społecznych Kościoła. Możliwość współpracy na terenie społecznym katolików z niechrześcijanami. Pluralizm wskazań społecznych Kościoła. Rozwojowość i niezmienność katolickiej nauki społecznej. Znaki czasu. Odnowa stosunków międzynarodowych. Urbanizacja. Zagrożenie środowiska naturalnego. Participatio. Jakość życia. Wolność osobowa. Synody rzymskie biskupów. Synod 1971: Sprawiedliwość w świecie. Sprawiedliwość międzynarodowa. Świadczenia krajów bogatych. Godność osoby ludzkiej. Partycypacja wyzwoleniem człowieka. Ekumenizm. Inspiracja ewangeliczna. Synod Biskupów 1974: Wyzwolenie ewangeliczne człowieka. Dzieło Pawła VI.
XV. Ewolucja katolickiej nauki społecznej po II Soborze Watykańskim
Neotomistyczny personalizm. Solidaryzm. Etycyzm. Teologia posoborowa. Nawrót do źródeł. Teologia rzeczywistości ziemskich. Teologia społeczna i gospodarcza. Ewolucja katolickiej nauki społecznej. Teologia polityczna. Teologia wyzwolenia. Teologia rozwoju. Chrześcijańska etyka społeczna. Źródła katolickiej nauki społecznej. Trzy zakresy norm prawa natury. Prawo naturalne w znaczeniu ontologicznym i moralnym. Pluralizm rozwiązań moralnych. Rozwojowość zasad społecznych. Prawo Objawione a naturalne. Teologia i filozofia źródłem doktrynalnym katolickiej nauki społecznej. Nauki społeczne źródłem stosowanej katolickiej nauki społecznej. Dynamizm nauk społecznych. Humanizacja. Interdyscyplinarność nauk społecznych. Interdyscyplinarność katolickiej nauki społecznej. Działalność społeczna chrześcijanina cząstką działalności Kościoła. Rola laikatu. Cechy społecznej działalności chrześcijańskiej. Studium chrześcijańskiej działalności społecznej. Kryzys katolickiej nauki społecznej. Pierwszeństwo nauki niemieckiej. Seniorzy katolickiej nauki społecznej. Młodsza kadra uczonych. Problematyka ekonomiczna. Studium Maritaina. Rozległość problematyki. «Iustitia et Pax».
XVI. Nauka społeczna Jana Pawła II
Piętnastolecie pontyfikatu Jana Pawła II. «Redemptor hominis». Jednolity obraz nauki społecznej Kościoła. Zagrożenie ludzkości. Miłość, sprawiedliwość, solidarność. Rozwój. Bolączki współczesnego świata. Funkcja krytyczna Kościoła. Pokój warunkiem rozwoju. «Dives in misericordia». Tajemnica miłosierdzia. Priorytet miłości. «Laborem exercens». Dziewięćdziesiąta rocznica «Rerum novarum». Praca ludzka. Człowiek pracujący. Przemiany stosunków społecznych. Znaki czasu. Komisja «Iustitia et Pax». Niesprawiedliwość w skali światowej. Człowiek podmiotem pracy. Godność pracy. Krytyka kapitalizmu, liberalizmu i kolektywizmu. Własność. Chrześcijańskie reformy pracy. Pojęcie uspołecznienia. Pracodawca bezpośredni i pośredni. Uprawnienia człowieka pracy podstawą stosunków gospodarczych. Zatrudnienie i słuszna płaca. Związki zawodowe. Moralność strajku. Godność pracy na roli. Ludzie marginesu społecznego. Duchowość pracy. Praca uczestnictwem w Odkupieniu. Znaczenie «Laborem exercens». «Sollicitudo rei socialis». Troska Kościoła o sprawy społeczne. Katolicka nauka społeczna. Rozwój narodów. Problemy świata współczesnego. Nadzieja na przyszłość. Rozwój. Grzech społeczny. Solidarność a pokój. Kierunki przemiany moralnej. Refleksja teologiczna. «Centesimus Annus». Zasługa „Rerum Nova-rum". Upadek komunizmu. Reformy społeczne. Własność prywatna. Zagrożenia kapitalizmu. Poparcie dla demokracji. Priorytet człowieka. Katolicka nauka społeczna. Inne wypowiedzi społeczne Jana Pawła II. Nauka społeczna Kościoła. Znaczenie nauki społecznej Kościoła. Katecheza społeczna. Potrzeba znajomości nauki społecznej Kościoła. Nauczanie społeczne Kościoła częścią chrześcijańskiej koncepcji życia. Wcielanie w życie wskazań społecznych Kościoła. Wolność człowieka i narodu. Rodzina. Ludzie ubodzy i cierpiący. Solidarność. Kościół a państwo. Dobro wspólne. Zadania laikatu. Świadectwo Chrystusa. «Familiaris consortio» i «Karta Praw Rodziny». «Christifideles laici». Dechrystianizacja. Zaangażowanie społeczne. Autonomia świeckich. Misja ewangelizacyjna. Polityka. Powołanie społeczne. Nauka społeczna Kościoła w programach katechizacji. Orędzie na XXIII Dzień pokoju. Poszanowanie praw Stworzenia. Ekologia problemem moralnym. Braterstwo z przyrodą. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Czwarta pielgrzymka Jana Pawła do Polski. «Sub luce Evan-gelii». «Veritatis splendor».
XVII. Katolicka nauka społeczna w okresie pontyfikatu Jana Pawła II
Specyfika pontyfikatu Jana Pawła II. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Nadzwyczajny Synod Biskupów 1985. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary. Pierwsza „Instrukcja" 1984. Druga „Instrukcja" 1986. Prawa człowieka. Wolność. Katolicka nauka społeczna. Reformy społeczne. Problem zadłużenia. Kongregacja d/s Wychowania Katolickiego o nauczaniu społecznym Kościoła. Autonomiczność nauki społecznej Kościoła. Trzy wymiary nauki społecznej Kościoła. Wymiar historyczny. Wymiar teoretyczny. Wymiar praktyczny. Polityka. Formacja społeczna. Dzieła uczonych.
XVIII. Sylwetki katolickich działaczy społecznych
Kolping. Potrzeby młodzieży rzemieślniczej. Dzieło Kolpinga. Święty Jan Bosco. Kształcenie zawodowe. Harmel. Instytucje zawodowe. Instytucje gospodarcze. Instytucje społeczne. Samorząd robotniczy. Warunki pracy. Wspólnota Boimondau. La Pira. Matka Teresa z Kalkuty.
XIX. Katolicyzm społeczny w Polsce
Włodkowic i Skalbmierczyk. Obrona chłopów. Kopernik i inni. Prawo naturalne. Niewola. Solidaryzm. Etyka życia gospodarczego. Jaroszyński. Matulewicz. Zimmermann. Zegarliński. Wóycicki. Woroniecki. Szymański. Ekonomiści katoliccy. Działalność społeczna. Szamarzewski. Wawrzyniak. Stojałowski i inni. Biskupi społecznicy. Czasopisma i wydawnictwa społeczne. Dwudziestolecie. Katolicka nauka społeczna. Szymański. Wóycicki. Woroniecki. Piwowarczyk. Kozłowski. Wyszyński. Machay. Ekonomiści katoliccy. Roszkowski. Dembiński. Rada Społeczna. Hlond. Akcja Katolicka. Czasopisma i wydawnictwa. Kolbe. Turowski. SAC. Organizacje społeczne. «Odrodzenie». Akcja Katolicka. Związki zawodowe. Chrześcijańska Demokracja i inne stronnictwa chrześcijańskie. Okupacja hitlerowska. «Unia». Po drugiej wojnie światowej. Katolicka nauka społeczna. Po 1956 roku: KUL. Po 1970 roku: ODiSS. Pallotinum. Wrocław. Katolicki Uniwersytet Lubelski. KIKi, PZKS. Upadek komunizmu. Trzecia Rzeczpospolita Polska.

Część trzecia
KATOLICKA ETYKA SPOŁECZNA

A. PODSTAWOWE ZAGADNIENIA ŻYCIA SPOŁECZNEGO
I. Osoba ludzka jako podmiot prawa i moralności - etyczny ideal osobowości
Człowiek osobą moralną. Prawo naturalne. Wolna wola. Szczęście celem człowieka. Człowiek podmiotem prawa i moralności. Dobro. Prawo. Moralność. Doskonalenie świata i siebie samego. Obowiązek doskonalenia. Hierarchia celów i środków. Ideał osobowy. Uzasadnienie filozoficzne. Uzasadnienie teologiczne. Rozwój ideału etycznego.
II. Osoba a społeczeństwo
Ograniczenie społeczne wolności osobowej. Potrzeba życia społecznego. Dobro społeczne (wspólne). Realizacja dobra osobowego poprzez dobro wspólne. Jedność wielości. Życie sakramentalne łączy cele osobowe i społeczne. Życie we wspólnocie najwyższym stopniem życia duchowego. Życie społeczne koniecznością. Działalność społeczna działalnością osób ludzkich. Społeczność jako podmiot prawa. Społeczność osobą moralną. Składowe części społeczne. Odpowiedzialność zbiorowa. Porządek społeczny.
III. Podstawowe prawa osoby ludzkiej
Prawa i obowiązki człowieka. Celem praw osobowych rozwój człowieka. Nienaruszalność praw człowieka. Niezbywalność praw człowieka. Zagrożenia praw człowieka. Prawo do życia. Prawo do wolności. Podstawowe prawa według Jana XXIII. Prawo pozytywne. Znaczenie przepisów państwowych. Władza legalna z udziałem społeczeństwa. Pokój poszanowaniem praw człowieka.
IV. Cnoty społeczne
Istota cnoty. Cnoty społeczne. Prawda. Sprawiedliwość. Sprawiedliwość zamienna. Sprawiedliwość rozdzielcza. Sprawiedliwość prawna. Sprawiedliwość ogólna. Sprawiedliwość społeczna. Inne cnoty społeczne. Zasady życia społecznego.
V. Sprawiedliwość i miłość w życiu społecznym, ich wzajemny stosunek
Rola sprawiedliwości i miłości. Miłość treścią więzi społecznej. Komplementarność miłości i sprawiedliwości. Słuszność społeczna. Miłość społeczna potrzebą naszych czasów. Epikeia. Łączność sprawiedliwości z miłością. Idea sprawiedliwości i miłości w dziejach chrześcijaństwa. Średniowiecze: pierwszeństwo miłości. Kapitalizm: pierwszeństwo sprawiedliwości. Czasy współczesne: pierwszeństwo miłości. Istota miłości społecznej. Sprawiedliwość i miłość w cnotach społecznych.

B. ŻYCIE RODZINNE
I. Istota, cele i zadania rodziny
Rodzina całością moralną i społeczną. Charakter społeczny rodziny. Rodzina ogniskiem domowym. Małżeństwo podstawą rodziny. Obowiązek założenia rodziny. Cele małżeństwa. Więź rodzinna. Dziedziczność i solidarność. Rodzina monogamiczna. Nierozerwalność małżeństwa. Dobro małżeństwa.
II. Funkcja społeczna rodziny
Zmienność funkcji społecznej rodziny. Każda rodzina ma specyficzną funkcję społeczną. Znaczenie społeczne rodziny. Rodzina czynnikiem uspołecznienia człowieka. Rodzina pośrednikiem pomiędzy jednostką a społeczeństwem. Rola społeczna rodziny. Wspólnota życia. Wspólnota gospodarcza. Wspólnota wychowania. Rodzina podstawową komórką społeczną. System postępowania w rodzinie. Rodzina źródłem wartości społecznych. Znaczenie rodziny dla życia międzynarodowego. Rodzina ochroną przed indywidualizmem i naciskiem zewnętrznym.
III. Obowiązki rodzinne
Prawo naturalne podstawą rodziny. Obowiązki rodzinne. Obowiązki współmałżonków. Miłość małżeńska. Szacunek. Porządek prawny, porządek miłości. Obowiązki rodziców wobec dzieci. Obowiązki dzieci wobec rodziców. Obowiązki wzajemne rodzeństwa. Obowiązki wobec dalszych członków rodziny.
IV. Społeczne, polityczne i gospodarcze prawa rodziny
Prawa rodziny. Prawa społeczne. Prawa polityczne. Prawa gospodarcze.
V. Rodzina a wychowanie
Dzieci podstawowym dobrem rodziny. Wychowanie obowiązkiem naturalnym. Wychowanie współtwórstwem człowieka. Zadania wychowawcze rodziny. Zaspokajanie potrzeb. Kształtowanie dziecka. Kierowanie dzieckiem. Rozwój osobowości celem wychowania. Wpływ wychowawczy rodzeństwa. Inne środowiska wychowawcze. Szkoła cnót społecznych. Kształcenie cnót społecznych.
VI. Rodzina a rozwój ludnościowy
Rodzina źródłem rozwoju ludzkości. Obowiązek rozrodczości. Korzyści licznego potomstwa. Znaczenie bogactwa ludnościowego dla państwa. Perspektywy rozwoju ludności. Planowanie rodziny. Wstrzemięźliwość. Cel planowania rodziny. Planowanie rodzinne a nie państwowe.
VII. Rodzina jako społeczność religijna
Religijny charakter rodziny. Przyczyny religijnego charakteru rodziny. Wzorzec Świętej Rodziny. Zadania religijne rodziny. Apostolstwo rodzin. Rodzina a Kościół.
VIII. Rodzina a państwo
Rodzina jako społeczność cywilnoprawna. Pierwszeństwo rodziny. Dobro rodziny i państwa. Obowiązki państwa wobec rodziny. Deklaracja praw rodziny. Ochrona małżeństwa. Ochrona prawna rodziny. Ochrona prawa do rodzenia dzieci. Ochrona prawa
do wychowywania. Obowiązki rodziny.
IX. Rola kobiety w rodzinie
Specyficzna rola kobiety. Rodzenie dzieci. Praca domowa. Cechy psychiczne kobiety. Zadania kobiety w domu. Godność kobiety. Rola żony. Rola matki. Rola pani domu.
X. Rola kobiety w społeczeństwie i Kościele
Rola społeczna kobiety w rozwoju historycznym. Emancypacja kobiety. Równouprawnienie kobiety. Specyfika roli społecznej kobiety. Ochrona kobiety. Promocja kobiety a chrześcijaństwo. Godność kobiety w Kościele. Równouprawnienie w Kościele. Rola zakonów żeńskich.

C. ŻYCIE ZAWODOWE
I. Istota, cele i zadania społeczności zawodowej
Istota zawodu. Zawód a powołanie. Godność zawodu. Wspólnota życia. Wspólnota celów. Dobro zawodu. Klasa społeczna. Naturalność klas społecznych. Sprzeczność interesów zawodowych. Konflikty w ustroju socjalistycznym. Zadania zawodu.
II. Rodzaje społeczności zawodowych
1. Korporacje
Definicja korporacji. Cechy korporacji. Koncepcje korporacjonizmu chrześcijańskiego w XIX wieku. Interpretacja w XX wieku. Schemat organizacyjny. Reprezentacja pa-rytetowa. Arbitraż. Władze korporacji. Przedsiębiorstwo w organizacji korporacji. Zadania korporacji. O korporacjonizmie dziś.
2. Związki zawodowe
Proletariat. Istota proletaryzmu. Znamiona proletaryzmu. Klasa wspólnotą losu i celu. Słuszne warunki pracy. Kategorie związków zawodowych. Solidarność. Stanowisko Kościoła. Warunki moralności związków zawodowych. Chrześcijańskie związki zawodowe.
3. Inne stowarzyszenia zawodowe i niezawodowe
Uzasadnienie powstawania stowarzyszeń zawodowych. Spółdzielnie. Związek ludzi a nie kapitału. Spółdzielnie wytwórcze. Spółdzielnie mieszkaniowe. Spółdzielnie handlowe. Spółdzielnie kredytowe. Spółdzielnie spożywców. Korzyści spółdzielni. Warunki zgodności spółdzielczości z chrześcijańskim porządkiem społecznym. Inne stowarzyszenia na bazie zawodowej.
III. Wspólnota zakładu pracy i przedsiębiorstwa
Znaczenie zakładu pracy. Zakład pracy i przedsiębiorstwo. Koncerny i trusty. Rozmiar przedsiębiorstwa. Optimum techniczne. Optimum społeczne. Decentralizacja przedsiębiorstwa. Brygady pracy. Właściciele (kierownicy) i pracownicy. Wspólny interes. Rozdział zysków. Wspólnota interesu (dobra). Fundusz płac. Solidarność pracownicza. Wspólnota celów. Przedsiębiorstwo a związki zawodowe.
IV. Społeczności zawodowe a społeczność państwowa i narodowa
Państwo a zawód. Zadania państwa wobec związków zawodowych. Pomoc. Kontrola. Koordynacja. Realizacje historyczne korporacjonizmu. Błędy korporacjonizmu chrześcijańskiego. Samorząd zgodny z zasadą pomocniczości. Uniwersalizm, pluralizm, integralizm działalności społecznej. Bogactwo form samorządu. Jednostronność korporacjonizmu nazywanego chrześcijańskim. Stanowisko Stolicy Apostolskiej.
V. Ochrona interesów zawodowych i jej granice - prawo do strajku
Prawa i obowiązki zawodowe. Etyka zawodowa. Etyka zawodowa a etyka kultury. Warunki stosowania etyki zawodowej. Zagadnienie strajku. Uzasadnienie prawa strajku. Definicja strajku. Legalność moralna strajku. Warunki moralności strajku. Lokaut.

D. ŻYCIE SPOŁECZNO-PAŃSTWOWE
I. Natura i cel życia politycznego
Istota społeczności politycznej. Dobro wspólne. Konflikty społeczne. Obowiązek działalności politycznej. Konflikty polityczne. Definicja społeczności politycznej. Państwo i władza. Osoba ludzka ośrodkiem i celem życia politycznego. Warunki odnowy życia politycznego. Społeczność polityczna doskonała. Dobro wspólne ogólne. Zadania społeczności politycznej. Porządek prawny. Służebność. Zadania władzy. Władza a ideologia. Formy władzy. Konflikty władzy ze społeczeństwem. Przemoc.
II. Istota, cele i zadania państwa
Naturalność i konieczność państwa. Istota państwa. Składowe elementy państwa. Naturalny charakter państwa. Doskonałość państwa. Cel państwa. Służebność. Dobro wspólne. Pokój. Autorytet. Dobro narodu. Rozwój. Zadania społeczne i gospodarcze. Zadania pozytywne państwa ogólne. Zadania negatywne ogólne. Zadania szczegółowe.
III. Źródła władzy i zakres uprawnień państwa
Potrzeba władzy. Definicja władzy. Władza pochodzi od Boga. Podmiotem władzy społeczeństwo. Zadanie władzy. Istota władzy. Epikeia. Właściwości władzy. Najwyższa. Niepodzielna. Niezmienna. Suwerenna. Bezstronna. Służebna. Uzurpacja. Delegacja społeczna. Odpowiedzialność.
IV. Naród a państwo
Pojęcie narodu. Wspólnota duchowa. Wspólnota naturalna. Patriotyzm. Odrębność
od państwa. Naród a państwo. Prymat narodu czy państwa? Mniejszości narodowe, rasowe, religijne. Państwo strażnikiem prawa. Zadaniem państwa łączyć a nie dzielić.
V. Zasady społeczne
1. Pojęcie zasad społecznych
2. Zasada wolności
Istota wolności. Odpowiedzialność. Definicja wolności. Wolność społeczna. Współzależność. Wolność zasadą społeczną. Definicja wolności społecznej.
3. Zasada pomocniczości
Zasada pomocniczości Piusa XI. Charakter zasady pomocniczości. Zasada ontologicz-na. Zasada prawna. Zasada moralna. Hasła społeczne. Zasady organizacyjne. Pluralizm państwowy. Decentralizacja władzy. Demokracja. Zasada pomocniczości = zasada personalizmu. Kościół a zasada pomocniczości.
4. Zasada solidarności
Solidarność a pomocniczość. Zasada solidarności = zasada dobra wspólnego. Warunki solidarności. Dobro wspólne. Poznanie dobra wspólnego. Zgodne dążenie do dobra wspólnego. Dojrzałość społeczna. Solidarność warunkiem autonomii. Zasada ontolo-giczna. Zasada prawna. Zasada moralna. Konsekwencje solidarności. Pluralizm. Wychowanie obywatelskie. Kompromis. Otwarcie społeczne. Jedność zasady solidarności i pomocniczości.
VI. Prawa i obowiązki obywatelskie
Istota pojęcia obywatel. Cnoty obywatelskie. Prawa obywatela. Prawa polityczne. Udział we władzy. Prawo kontroli. Prawo krytyki. Prawo oporu. Prawo do oporu biernego. Prawo do oporu czynnego. Prawo do stronnictw politycznych. Prawo do wolności przekonań. Prawo do odwołania od decyzji władzy. Obowiązki obywatelskie. Służba cywilna. Służba wojskowa. Podatki.
VII. Państwo a społeczności niższego rządu
Autonomia wewnętrznej organizacji społeczeństwa. Naturalna potrzeba państwa pluralistycznego. Społeczności wewnątrzpaństwowe. Społeczności terytorialne. Samorząd terytorialny. Samodzielność samorządu. Zakres autonomii. Kontrola państwa. Samorząd zawodowy. Społeczności klasowe. Wolne stowarzyszenia. Obowiązki państwa. Uprawnienia państwa. Uprawnienia stowarzyszeń. Samorządny porządek społeczny.
VIII. Kościół a państwo
Kościół a państwo. Społeczność doskonała. Konieczność współpracy. Zasada neutralności. Rozdział Kościoła od państwa. Religia państwowa. Konkordat. Teoria legalna. Teoria przywilejów. Teoria umowy. Wymagania Kościoła. Oczekiwania państwa. Życie polityczne a moralność. Kościół a państwo laickie.

E. ŻYCIE MIĘDZYNARODOWE
I. Istota, cele i zadania społeczności międzynarodowej
Naturalność społeczności międzynarodowej. Potrzeba społeczności międzynarodowej. Przesłanki filozoficzne. Postęp kultury. Przesłanki teologiczne. Cechy społeczności międzynarodowej. Społeczność państwowa a międzynarodowa. Charakter pomocniczy. Międzynarodowe dobro wspólne.
II. Społeczność międzynarodowa a suwerenność państwa
Suwerenność państwa. Prawa i obowiązki państw. Prawa. Obowiązki. Prawo istnienia. Prawo zachowania. Prawo niepodległości. Prawo suwerenności. Prawo równości. Prawo rozwoju. Prawo zawierania umów. Prawo wymiany. Prawo migracji. Prawo misji cywilizacyjnej. Prawo pomocy. Poszanowanie praw innych. Pacta sunt servanda.
III. Władza i prawo międzynarodowe
Organizacja międzynarodowa. Władza i prawo. Traktaty międzynarodowe. Prawo naturalne podstawą prawa narodów. Warunki powstania organizacji narodów. Dobro wspólne. Autorytet. Władza sądowa. Prawo. Sankcje. Przymus. Dzieje organizacji międzynarodowej. Liga Narodów. ONZ. Deklaracja praw człowieka. Organizacja ONZ. Struktury pośrednie. Federacje.
IV. Światowe dobro wspólne i misja cywilizacyjna
Solidarność międzynarodowa. Cywilizacja i kultura. Zasada solidarności. Obowiązek kultury. Upowszechnienie środków kultury. Upowszechnienie zdobyczy kultury. Zasada pomocniczości. Pozostałości kolonializmu. Neokolonializm. Bona superflua. Kultura własnością całej ludzkości. Odpowiedzialność krajów rozwiniętych. Misja cywilizacyjna chrześcijan.
V. Pokój podstawą porządku światowego
Istota pokoju. Źródła pokoju. Pokój chrześcijański. Pokój światowy a pokój wewnętrzny. Naturalny porządek pokoju. Warunki pokoju. Poszanowanie praw. Sprawiedliwość społeczna. Odpowiedzialność władzy. Organizacja międzynarodowa. Ogniwa pośrednie. Organizacja oddolna. Pokój sprawiedliwy. Interwencja. Słuszna wojna. Słuszne przyczyny. Dobra intencja. Decyzja prawowitej władzy. Widoki powodzenia. Nieskuteczność środków pokojowych. Wychowanie dla pokoju.
VI. Kościół a społeczność międzynarodowa
Rodzina ludzka. Stosunek Kościoła do społeczności międzynarodowej. Nauka Kościoła. Potrzeba organizacji międzynarodowej. Dobro wspólne. Pokój międzynarodowy. Pokój integralny. Warunki pokoju. Nigdy więcej wojny. Prawa małych państw. Wojna sprawiedliwa? Światowa jedność polityczna a Kościół. Pomoc Kościoła. Zadania organizacji międzynarodowej.

F. ŻYCIE GOSPODARCZE
I. Istota, cele i środki życia gospodarczego
Istota pracy gospodarczej. Duchowość pracy. Cechy życia gospodarczego. Charakter społeczny. Dobra niematerialne. Czynnik materialny. Wskazania chrześcijańskie. Dobra gospodarcze a człowiek.
II. Praca
1. Istota i cel pracy, praca ludzka, praca gospodarcza
Definicja pracy. Wolność. Konieczność. Ciągłość. Trud pracy. Radość. Praca a zabawa. Obowiązek pracy. Celowość. Społeczny charakter. Tworzenie wartości. Materialny i duchowy charakter pracy. Praca podstawowym wymiarem ludzkiego bytowania. Praca gospodarcza. Potrzeby gospodarcze. Praca a kapitał.
2. Ustroje pracy w rozwoju historycznym
Podział społeczny. Trud pracy. Przymus gospodarczy. Przymus prawny. Ustroje pracy. Ustrój rodzinny: Ustrój plemienno-rodowy. Niewolnictwo. Poddaństwo. Praca niezależna. Najemnictwo. Reglamentacja najemnictwa. Spółdzielczość i wspólnota przedsiębiorstwa. Wspólne cechy ustrojów pracy.
3. Obowiązek pracy
Hierarchia obowiązków pracy. Obowiązek osobowy. Plan Boży. Obowiązki stanu. Obowiązek społeczny. Wymiana usług. Obowiązek gospodarczy. Obowiązek moralny. Obowiązek religijny. Praca w chrześcijaństwie. Przymus gospodarczy pracy. Przymus administracyjny pracy.
4. Prawo do pracy
Prawo do pracy i prawo pracy. Prawo do pracy a prawa człowieka. Kategorie prawa do pracy. Prawo zatrudnienia. Pozytywne. Negatywne. Prawo wyboru pracy. Prawo do wolnej umowy. Prawo do owocu pracy. Komplementarność praw i obowiązków pracy. Analogia do prawa własności.
5. Ochrona pracy
Ochrona pracy. Cele ochrony pracy. Godność osobowa. Zdrowie i życie pracownika. Słuszne potrzeby. Zakres ochrony pracy. Ochrona społeczna. Ochrona techniczna. Ochrona gospodarcza. Ochrona zdrowotna. Bezpieczeństwo pracy. Higiena pracy. Ochrona kulturalna. Ochrona moralna. Ochrona religijna. Indywidualizacja ochrony pracy. Ochrona kobiet. Ochrona małoletnich. Konieczność interwencji państwa. Ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczenie kapitału. Ubezpieczenie pracownicze. Ubezpieczenia chorobowe od wypadków i śmierci. Ubezpieczenia od bezrobocia. Renty. Dodatki rodzinne. Zabezpieczenie społeczne. Niebezpieczeństwa zabezpieczenia społecznego. Równowaga solidaryzmu i pomocniczości. Korzyści zabezpieczenia społecznego. Warunki słuszności zabezpieczenia społecznego. Samorzutność i swoboda ubezpieczeń społecznych.
6. Słuszna płaca
Istota słusznej płacy. Podstawy słusznej płacy. Wydajność pracy. Potrzeby pracownika. Płaca rodzinna. Produkcyjność przedsiębiorstwa. Dobro wspólne. Elementy słusznej płacy. Płaca życiowa. Płaca rodzinna. Oszczędności. Płaca dodatkowa. Płaca dodatkowa z dochodu surowego. Płaca społeczna. Udział pracowników w zyskach. Wysługa lat. Umowy zbiorowe.
7. Uwłaszczenie pracy
Środki uwłaszczenia pracy. Własność zbiorowa. Własność publiczna. Własność samorządowa. Własność spółdzielcza. Wspólnota przedsiębiorstwa. Własność jednostkowa lub rodzinna. Własność konsumpcyjna. Nieruchoma. Ruchoma. Własność produkcyjna. Dodatkowy warsztat pracy. Udział w przedsiębiorstwie. Samodzielny warsztat pracy. Dobro wspólne. Kapitalizacja rent? Stanowisko Kościoła.
III. Własność
1. Istota i cel własności
Istota własności. Kategoria społeczna. Kategoria prawna. Kategoria ekonomiczna. Kategoria teologiczna. Kategoria moralna. Dysponowanie własnością. Władza mater-ialno-duchowa. Charakter duchowy własności. Charakter osobowy własności. Charakter twórczy własności. Charakter społeczny własności. Cele własności. Cele społeczno--gospodarcze. Cele moralne.
2. Ustroje własności w rozwoju historycznym
Naturalny charakter własności. Historia ustrojów własności. Badania przestrzenne i czasowe. Cechy ewolucji własności. Sztywność form własności. Powolność ewolucji. Bogactwo form własności. Własność prywatna. Własność rodzinna formą pierwotną własności. Ustrój własności a ustrój polityczny. Brak określonego kierunku przemian ustroju własności. Naturalność prawa własności. Stałość tytułów własności. Prawo posiadania i użytkowania.
3. Prawa własności
Prawa własności. Absolutne i względne. Ogólne i szczegółowe. Naturalne i pozytywne. Użytkowanie i posiadanie. Zarząd i rozdział. Podmioty prawa własności. Tytuły własności. Zajęcie. Praca. Dziedziczenie. Darowizna. Przyrost. Wymiana.
4. Ograniczenie własności
Ograniczenie własności a dobro wspólne. Zakresy ograniczenia własności. Użytkowanie. Posiadanie. Zarząd. Rozdział. Ograniczenie własności a sprawiedliwość. Warunki sprawiedliwego ograniczenia własności. Ograniczenie a tytuł własności.
5. Obowiązki ciążące na własności
Społeczny i osobowy charakter własności. Moralny charakter własności. Obowiązki właściciela prywatnego i zbiorowego. Własność prywatna. Kategorie obowiązków prywatnych. Obowiązki społeczne. W zakresie konsumpcji. Optimum zużycia. Nadwyżka dóbr. Potrzeby stanu. Sposób przekazywania nadwyżek. W zakresie produkcji. Zarząd majątkiem. Rozdział dochodu. Obowiązki moralne. Stopa życiowa a postęp gospodarczy. Wielkoduszność. Miłość i sprawiedliwość.
6. Formy własności, nacjonalizacja przedsiębiorstw
Bogactwo form własności. Własność osobowa i zbiorowa. Uzasadnienie własności prywatnej. Produkcyjność. Porządek społeczny. Spokój użytkowania. Potrzeby rodziny. Wolność osobowa. Własność konsumpcyjna i produkcyjna. Prawo naturalne podstawą prawa własności. Prawo pozytywne wykonawcą prawa naturalnego. Zależność form własności od warunków czasu i miejsca. Formy własności a solidarność i pomocniczość. Reformy własności. Warunki słuszności wywłaszczenia.
IV. Dochód społeczny
1. Istota dochodu społecznego i problem jego podziału
Definicja dochodu społecznego. Kryterium dochodu społecznego. Punkt widzenia gospodarczy i moralny. Majątek społeczny. Rozdział dochodu społecznego. Sprawiedliwość rozdzielcza. Sprawiedliwość społeczna. Udział rolnictwa i wsi w dochodzie społecznym. Postulaty «Mater et Magistra». Rozdział dóbr w skali międzynarodowej.
2. Konsumpcja i inwestycje
Cel dochodu społecznego. Zużycie dochodu społecznego. Oszczędności i inwestycje. Słuszna konsumpcja. Równomierność konsumpcji. Zaspokajanie potrzeb. Udział grup społecznych w dochodzie. Definicja inwestycji. Kategorie inwestycji. Zużycie dochodu a sprawiedliwość społeczna.
3. Dochód z przedsiębiorstwa a dochód społeczny
Wartości gospodarcze. Produkty i usługi. Dochód przedsiębiorstw dochodem społecznym. Istota przedsiębiorstwa. Grupa społeczna. Ośrodek produkcji. Dochód surowy i czysty. Dochód zakładowy. Dochód rynkowy. Kalkulacja przedsiębiorcy. Przedsiębiorstwo a rozdział dochodu społecznego. Kontrola przedsiębiorstwa. Cel przedsiębiorstwa.
4. Organizacja przedsiębiorstwa, obowiązki i prawa pracodawcy i pracownika
Przedsiębiorstwo jako społeczność. Przedsiębiorstwo jednostką ekonomiczną. Przedsiębiorstwo osobą prawną. Solidarność i pomocniczość. Demokracja w przedsiębiorstwie. Udział pracowników w zarządzie. Samorząd pracowniczy. Udział w zyskach. Udział we własności. Wspólnota przedsiębiorstwa. Uprawnienia pracodawcy. Rozdział dochodu. Obowiązki pracodawcy. Uprawnienia pracowników. Obowiązki pracowników.
5. Wartość, wymiana i cena, cena słuszna
Działalność gospodarcza = akty wyborcze. Znaczenie wartości gospodarczej. Cel gospodarstwa społecznego. Źródła wartości gospodarczej. Ocena społeczna. Słuszna cena. Cena a kategorie sprawiedliwości. Sprawiedliwość zamienna. Miłość. Sprawiedliwość rozdzielcza. Sprawiedliwość prawna. Sprawiedliwość społeczna. Wyznaczniki gospodarcze. Koszt produkcji. Zysk. Rola sprawiedliwości społecznej. Rynek wymiany.
6. Dochód bez pracy
a) Ocena gospodarcza, społeczna i moralna dochodu z kapitału
Istota dochodu bez pracy. Istota kapitału. Przyczyny dochodowości kapitału. Produkcyjność kapitału. Rzadkość kapitału. Społeczna ocena zysku z kapitału. Amortyzacja kapitału. Nowe inwestycje. Klasa kapitalistów. Moralność dochodu z kapitału. Pochodzenie. Wysokość zysku. Przeznaczenie zysków.
b) Dochód z kapitału realnego i pieniężnego, dochód z ziemi
Kapitał realny i pieniężny. Źródła dochodu z kapitału realnego i pieniężnego. Znaczenie kapitału kredytowego. Uzasadnienie dochodu z kapitału realnego i pieniężnego. Funkcje kredytu. Funkcja ekonomiczna. Funkcja społeczna. Funkcja moralna. Sprawiedliwość społeczna. Zużycie zysku w przedsiębiorstwie. Tezauryzacja. Przeznaczenie kredytowe. Dochód z ziemi.
c) Lichwa pieniężna
Definicja lichwy. Lichwa a oszustwo. «Terms of trade». Teoria «mutuum». Bezpłatność pożyczek pieniężnych. Teoria interesse. «Vix pervenit». Dopuszczalność umiarkowanego oprocentowania. Teorie procentu od kapitału. Teoria produkcyjności. Teoria usługi. Ocena teori procentu od kapitału. Uzasadnienie moralne oprocentowania kredytu. Ocena moralna oprocentowania kredytu.
d) Zyski spekulacyjne i monopoliczne. Giełda, operacje kredytowe i bankowe
Spekulacja. Ocena moralna spekulacji. Zyski monopoliczne. Spekulacje giełdowe. Istota transakcji giełdowych. Korzyści giełdy. Nadużycia giełdy. Kontrola giełdy. Reforma giełdy. Ustrój pieniężny. Pieniądz a rozdział dochodu społecznego. Stabilizacja pieniądza a zmiany relacji cen. Rola systemu kredytowego. Funkcje banków. Pośrednictwo bankowe. Wkłady bankowe. Płynność lokat bankowych. Kreacja pieniądza. Władza banków. Struktura systemu pieniężno-kredytowego.
7. Udział państwa i instytucji społecznych w dochodzie społecznym
Funkcje bezpośrednie państwa. Funkcje pośrednie. Uposażenie administracji państwa. Zasada pomocniczości. Funkcje państwa a poziom kultury społecznej. Polityka ekonomiczna państwa. Udział państwa w dochodzie społecznym. Podatki państwowe. Rodzaje podatków. Podatki bezpośrednie. Podatki pośrednie. Monopole państwowe. Loteria. Metody skarbowe. Moralność udziału państwa w dochodzie społecznym.

G. ROZWÓJ SPOŁECZNY, GOSPODARCZY I KULTURALNY
I. Prawo naturalne i obowiązek rozwoju
Prawo rozwoju. «Populorum progressio». Więcej mieć, aby więcej być. Przesłanki filozoficzne. Przesłanki teologiczne. Rozwój nauki. Rozwój techniki. Rozwój kultury. Cele rozwoju. Wskazania Pawła VI. Wskazania II Soboru Watykańskiego.
II. Rozwój społeczny
Istota rozwoju społecznego. Treść rozwoju. Źródła integracji społecznej. Formy organizacyjne rozwoju. Hierarchia społeczności. Hierarchia społeczności a hierarchia dobra wspólnego. Postulaty rozwoju. Jedność kultury. Wyrównanie poziomu kultury. Otwartość rozwoju. Rozwój a pokój.
III. Rozwój gospodarczy
Cele rozwoju gospodarczego. Kategorie potrzeb. Potrzeby gospodarcze. Celowość zużycia środków gospodarczych. Hierarchia zaspokajania potrzeb. Zadania polityki gospodarczej. Pożądanie i potrzeba gospodarcza. Potrzeby a rozwój kultury. Kształtowanie potrzeb. Opanowanie kosmosu i doskonalenie osobowe. Ograniczenia rozwoju. Niszczenie środowiska naturalnego. Niszczenie człowieka. Pogłębianie nierówności społecznych. Jakość życia. Planowość rozwoju. Harmonia rozwoju. Współpraca międzynarodowa. Zasada kierownicza rozwoju gospodarczego.
IV. Rozwój kultury
Istota kultury i jej rozwoju. Rozwój integralny. Masowość kultury. Powszechność kultury. Otwartość kultury. Elementy moralne kultury. Relacje moralne. Prawo kultury. Obowiązek kultury. Wolność kultury. Odpowiedzialność za kulturę. Producenci kultury. Środki masowego przekazu. «Miranda prorsus». Techniki oddziaływania. Obowiązki rodziny. Etyka konsumpcji kultury. Nacisk kultury. Środki audiowizualne. Zagrożenie moralności. Zagrożenie życia religijnego. Korzyści technik oddziaływania. Obowiązki społeczne producentów i konsumentów.

H. SYNTEZA NAUKI SPOŁECZNEJ STOLICY APOSTOLSKIEJ
Magisterium społeczne Kościoła. Działy nauczania społecznego Kościoła. Ewolucja nauczania społecznego. Rozpoznanie sytuacji społecznej. Leon XIII. Pius XI. Pius XII. Jan XXIII. Paweł VI i Jan Paweł II. Ocena moralna. Narzędzia oceny moralnej. Sprawiedliwość i miłość. Reformy społeczne. Leon XIII. Pius XI. Pius XII. Jan XXIII. Nauka pastoralna. Paweł VI. Jan Paweł II. Trudność syntezy.

ZAKOŃCZENIE

WYKAZ SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA WYBRANA W JĘZYKU POLSKIM
L'enseignement social de l'Eglise. Table des matieres
The Catholic Social Doctrine. Contents
Katholische Soziallehre. Inhaltsverzeichnis