Spór o nierozerwalność małżeństwa. Analiza filozoficzna

Marek Czachorowski
ISBN: 978-83-7363-842-6
Stron: 384
Format: B5
Rok wydania: 2009

Tradycja filozoficzna w stanowiskach swych czołowych przedstawicieli od samego początki nie lekceważy analizy relacji erotycznej i zagadnienia jej trwałości. Chociaż klasycy filozofii przyjęli w tej sprawie odmienne, czy nawet przeciwstawne rozwiązania, to jednak nie przeoczyli tej arcyważnej instytucji, skoro tą tylko drogą - drogą właśnie erotycznych zaangażowań - osoba ludzka wkracza w swoje istnienie. Pewnie zatem z tego powodu ojciec etyki - Sokrates - okreś­lił samego siebie jako szczególnego znawcę nade wszystko Erosa. Etyka pomijająca zaangażowanie erotyczne traci swoją istotę, bo zapomina, iż jest dyscypliną praktyczną, mającą służyć podmiotowi rozpoznania dobra moralnego, aby stać się moralnie dobrym. Zawodzą więc raczej współczesne nam prace historyczno-filozoficzne, które jakby chciały nadążyć za "duchem czasu", powszechnie lekceważącym sobie problematykę małżeństwa i rodziny, uznającym je za tylko społeczny wytwór, w swoim powstaniu uwarunkowany historyczną sytuacją społeczno-religijną, dzisiaj już nieaktualną. Widzimy jednak przebudzenie części środowiska filozoficznego w tej kwestii, dzięki aktywności "filozofii feministycznej", skrupulatnie "przepytującej" klasyków filozofii odnośnie do sposobu stawiania problemu relacji mężczyzna-kobieta, a w tym także ich relacji erotycznych. Niniejsza praca - koncentrująca się na egzystencjalnym wymiarze relacji erotycznych - stanowi kolejne dopełnienie rozumienia dziejów filozoficznego myślenia na temat relacji pomiędzy mężczyzną i kobietą na płaszczyźnie angażującej samą specyfikę ich płciowości. (z Zakończenia)


SPIS TREŚCI

WSTĘP

Rozdział pierwszy
MIŁOŚĆ MAŁŻEŃSKA A OBIEKTYWNA RZECZYWISTOŚĆ

I. Obiektywizm w pojmowaniu relacji erotycznej
1. Eros w polu prawdy
2. Relacja małżeńska "w służbie natury"
3. Prokreacyjny sens małżeństwa
4. Małżeństwo jako "wzajemna pomoc" a miłość jako "dar osoby dla osoby"
II. Subiektywizacja relacji erotycznej
1. Eros poza prawdą
2. Redukcja do pożądania seksualnego
3. Pożądanie a zakochanie
4. Poddanie przeżyć erotycznych innym przeżyciom
III. Etyka a zasada realizmu
1. Obowiązek respektowania obiektywnej rzeczywistości
2. Nowożytny projekt reformy etyki
3. Pomiędzy utylitaryzmem a decyzjonizmem
4. Zmiana koncepcji nauki i filozofii
IV. Konkluzje normatywne: nieodwołalność daru osoby dla osoby
a przemijalność przeżyć erotycznych
1. Zmienność i przemijalność przeżyć erotycznych
2. Dobro potomstwa a przeżycia
3. Respektowanie obiektywnej rzeczywistości a trwałość małżeńskiej relacji
4. Dobro potomstwa a nierozerwalność małżeństwa
5. "Wzajemna pomoc" jako całkowity i nieodwołalny dar osoby dla osoby

Rozdział drugi
PRZEDMIOT MIŁOŚCI: DOBRO OGÓŁU A DOBRO OSOBY LUDZKIEJ

I. "Wspólnota kobiet" a przyjaźń
1. Odmiany rozwiązania Platona
2. Arystotelesowa krytyka
II. Subiektywizacja relacji erotycznej a prymat dobra ogółu
1. Przedmiot pożądania i zakochania
2.Małżeństwo a dobro ogółu
3. Prokreacja: dobro gatunku a dobro dziecka
III. Etyka a prymat dobra ogółu nad dobrem osoby
1. Etyka Kartezjusza a instrumentalne traktowanie osoby wobec społecznego dobra
2. Utylitaryzm a "poświęcalność" osoby dla społeczeństwa
3. Decyzjonizm a nieinstrumentalne dobro osoby
IV. Konkluzje normatywne: nieinstrumentalna wartość osoby ludzkiej a dobro społeczne

Rozdział trzeci
MIŁOŚĆ EROTYCZNA A ŻYCZLIWOŚĆ

I. Troska o dobro samego podmiotu
1. Relacja erotyczna jako forma egoizmu
2. Subiektywizacja relacji erotycznej a egoizm
II. Troska o dobro adresata relacji erotycznej
1. Życzliwość przyjaźni a "dar osoby dla osoby"
2. Nowożytne postulaty życzliwości w relacji erotycznej
III. Etyka klasyczna i nowożytna a postulat życzliwości
1. Wymaganie "przyjaznego" odniesienia do innych
2. Postulat bezinteresowności w nowożytnej etyce
IV. Konkluzje normatywne: bezinteresowność a nieodwołalność daru osoby dla osoby
1. Stanowiska egoistyczne
2. Stanowiska nieegoistyczne

Rozdział czwarty
MIŁOŚĆ EROTYCZNA A SPRAWCZOŚĆ OSOBY

I. Miejsce rozumu i woli w miłości
1. Miłość jako "dzianie się"
2. Miłość jako kierowanie się poznaną prawdą
II. Rola rozumu praktycznego według etyki nowożytnej i klasycznej
2. Nowożytny decyzjonizm a rozum
3. Klasyczna koncepcja rozumu praktycznego
III. Wola a etyka klasyczna i nowożytna
1. Sprawczość osoby a moralność
2. Zapoznanie woli w filozofii nowożytnej
IV. Klasyczna a nowożytna koncepcja uczuć
1. Klasyczna koncepcja uczuć
2. Kartezjańska rewolucja w pojmowaniu uczuć
V. Konkluzje normatywne: odpowiedzialność za dar osoby dla osoby

Rozdział piąty
ROZWÓD A RÓWNOŚĆ MAŁŻONKÓW

I. Nierówność aksjologiczna pomiędzy kobietą i mężczyzną
II. Równość kobiety i mężczyzny
III. Małżeństwo jako przyjaźń "nierównych"
1. "Nierówność" małżonków a obiektywny fundament małżeństwa
2. "Nierówność" małżonków w służbie przyjemności
3. Odmienność płciowa jako element osoby ludzkiej
IV. Konkluzje normatywne: dar osoby dla osoby a komplementarność mężczyzny i kobiety

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA
SUMMARY
INDEKS OSÓB