Akt i możność w filozofii realistycznej

Gallusa Mansera interpretacja teorii aktu i możności

ks. Tomasz Duma
ISBN: 978-83-7363-648-4
Stron: 258
Format: B5
Rok wydania: 2008

Konieczność poszukiwania uniwersalnych zasad, umożliwiających formułowanie teorii opartych na realnych stanach rzeczy, skłania do przemyślenia, na ile odpowiadają temu "momenty" bytowe aktu i możność oraz utworzona na ich bazie teoria, która od czasów Arystotelesa na trwałe weszła do kanonu problemów filozoficznych, stając się dla wielu autorów uniwersalnym narzędziem wyjaśniania metafizycznego. Jednym z takich autorów jest Gallus Manser († 1950), profesor filozofii na uniwersytecie we Fryburgu szwajcarskim, wybitny znawca myśli św. Tomasza z Akwinu, uczestnik ruchu odnowy filozofii scholastycznej w pierwszej połowie XX wieku. W sformułowanym przez niego systemie metafizyki arystotelesowsko-tomistycznej wymieniona teoria zajmuje centralne miejsce. Za jej pomocą starał się rozwiązać te zagadnienia metafizyczne, które rozstrzygają najpierw o koncepcji bytu, a następnie o koncepcji świata, człowieka oraz Boga. Teoria ta posłużyła mu też do eksplikacji i weryfikacji przeprowadzanych procedur poznawczych, gwarantując ich adekwatność. Rezultatem tego był spójny system metafizyki, wyjaśniający rzeczywistość w aspektach transcendentalnych, w świetle ostatecznych uzasadnień. Wkład Mansera w rozwój filozofii neotomistyczej oraz specyfika podejmowanej przez niego problematyki skłaniają do tego, aby na bazie jego badań podjąć próbę odpowiedzi na pytanie: czy i w jakiej mierze teoria aktu i możności stanowi podstawę poznania metafizycznego formułowanego w ramach filozofii realistycznej? (ze Wstępu)


SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów

Wstęp

Rozdział I
Akt i możność a uwarunkowania metodologiczne poznania filozoficznego

1. Rozróżnienie porządków poznania naturalnego i nadnaturalnego
2. Autonomiczność poznania filozoficznego
3. Stosunek filozofii do religii
4. Progresywność
5. Uniwersalizm

Rozdział II
Reinterpretacja aktu i możności

1. Kontekst odkrycia
1.1. Dyskusja św. Tomasza z Akwinu z awerroizmem i augustynizmem
1.2. Niekonsekwencje filozofii Arystotelesa

2. Nowe ugruntowanie bytowe aktu i możności
2.1. Odkrycie złożenia z istnienia i istoty
2.2. Charakter złożenia z istnienia i istoty
2.3. Relacja między istnieniem i istotą

3. Uzasadnienie
3.1. Przygodność bytu
3.2. Pluralizm bytowy
3.3. Zasada przyczynowości

Rozdział III
Akt i możność jako teoria metafizycznego wyjaśniania

1. Teoria wyjaśniająca istnienie świata
1.1. Sposoby istnienia bytu
1.2. Filozoficzna teoria stworzenia

2. Teoria wyjaśniająca dynamizm bytu ludzkiego
2.1. Aktualizacja istnienia
2.2. Aktualizacja działania
2.3. Aktualizacja poznania
2.3.1 Aktualizacja poznania analogicznego

3. Teoria wyjaśniająca poznawalność Absolutu
3.1. Poznawalność istnienia Absolutu
3.2. Poznawalność natury (istoty) Absolutu

Rozdział IV
Akt i możność jako ogólne kryterium metodologiczne

1. Kryterium weryfikujące proces wyodrębniania właściwości bytu
1.1. Właściwości transcendentalne
1.2. Właściwości kategorialne

2. Kryterium weryfikujące proces wyodrębniania elementów wewnątrzbytowych
2.1. Elementy wyjaśniające dynamizm bytu
2.2. Elementy wyjaśniające przemienność bytu materialnego
2.3. Elementy wyjaśniające tożsamość bytu
2.4. Elementy wyjaśniające przygodność bytu

3. Kryterium weryfikujące proces tworzenia teorii metafizykalnych
3.1. Formowanie teorii metafizykalnych
3.2. Adekwatność teorii metafizykalnych

Zakończenie

Bibliografia