Świętego Bonawentury teologia historii (oprawa twarda)

Joseph Ratzinger
Przekład: Edward Iwo Zieliński OFMConv
ISBN: 978-83-7702-062-3
Stron: 258
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2010

Teologia i filozofia historii powstaje przede wszystkim w czasach kryzysu ludzkiej historii. Pierwsza wielka chrześcijańska teologia historii, dzieło Augustyna De civitate Dei contra paganos, powstała w okresie kryzysu Cesarstwa Rzymskiego w dziele tym wydarzenia owego czasu znalazły uporządkowany i pozornie ostateczny kształt. Odtąd próby teologicznego opracowania historii nigdy nie były obce zachodniej teologii, jak również to, że faktycznie pod wpływem Nowego Testamentu i jego eschatologii historia teraz stała się w zasadzie "krytyczna". W szczytowej fazie średniowiecza, około XIII wieku, próby te osiągnęły jednak nowy punkt kulminacyjny. Okazją do tego było, z jednej strony, nowe profetyczne ujęcie historii przez opata Joachima z Fiore, które jednak, z drugiej strony, swoją siłę zapalną osiągnęło dopiero dzięki wspaniałemu potwierdzeniu, jakie zdawało się uzyskać w osobie i dziele świętego Franciszka z Asyżu. Obydwa czynniki razem wzięte okazały się owym głęboko sięgającym pytaniem średniowiecznej postaci historii, od której mogła zapalić się nowa, z rozmachem pomyślana teologia historii. Ten nowy, drugi punkt szczytowy chrześcijańskiego namysłu nad historią stanowią Collationes in Hexaemeron świętego Bonawentury. Niniejsza praca, która miałaby być próbą przedstawienia teologii historii Bonawentury, musi wobec tego przede wszystkim dać analizę tego dzieła, a równocześnie nie można pominąć powiązania z całym dziełem świętego, jak również zakorzenienia tego dzieła w duchowym świecie, do którego Bonawentura należał. (z Wprowadzenia)


SPIS TREŚCI

Przedmowa do wydania włoskiego
Przedmowa do wydania amerykańskiego
Przedmowa
Wprowadzenie

Rozdział I
PRÓBA ZREKONSTRUOWANIA BONAWENTURIAŃSKIEJ TEOLOGII HISTORII NA PODSTAWIE COLLATIONES IN HEXAEMERON

§ 1. Ogólne informacje o Collationes in Hexaemeron
§ 2. Prowizoryczne określenie relacji między Pismem i historią według Hexaemeronu
§ 3. Schematy historii w Hexaemeronie
1. Wyłączenie Augustyna z teologii historii w sensie ścisłym
2. Nowa forma teologii historii
§ 4. Centralna forma Bonawenturiańskiej teologii historii: podwójny schemat siedmiu epok
1. Schemat sześciu i siedmiu epok w tradycji i u Bonawentury
2. Powód faworyzowania liczby siedem
§ 5. Bonawentury profetyczne ujęcie historii
A. Obietnica siódmej epoki
B. Problem szóstej epoki
I. Przebieg szóstej epoki w ogólności
1. Teksty
2. Poszczególne schematy profetyczne
3. Streszczenie
II. Eschatologiczne miejsce świętego Franciszka
1. Bonawentury podwójna teologia Franciszka w ogólności
a) Franciszek - praeco Dei - Jan Chrzciciel - Eliasz
b) Franciszek, angelus ascendens ab ortu solis
2. Teologia Franciszka, w szczególności w Hexaemeronie
a) Postać "anioła ze znakiem Boga żywego"
b) Wspólnota stu czterdziestu czterech tysięcy opieczętowanych
III. Zakon czasu ostatecznego
1. Rozwój zagadnienia przed Bonawenturą
2. Rozwiązanie Bonawentury
a) Istota i forma ordo ultimus
b) Zakon franciszkański a ordo futurus
α) Rozróżnienie obydwu zakonów
β) Stopnie bliskości
γ) Teoria odstępstwa
Rekapitulacja

Rozdział II
TREŚĆ BONAWENTURIAŃSKIEJ NADZIEI ZBAWIENIA

§ 6. Dobra zbawcze czasu ostatecznego: pax i revelatio
§ 7. Podstawowe rozważania o revelatio
1. Ogólne ramy Bonawenturiańskich wypowiedzi o revelatio
2. Uwagi terminologiczne
§ 8. Miejsce teologiczne Bonawenturiańskiej nadziei objawienia w pojęciu mądrości rozumianym w Heksaemeronie na cztery sposoby
§ 9. Sapientia multiformis:
Objawienie jako alegoryczne rozumienie Pisma
1. "Objawienie" — duchowy sens Pisma
2. "Objawienie" a natchnienie Pisma
3. Różne formy rozumienia Pisma
4. Przekazywanie objawienia
§ 10. Historyczny charakter Pisma i jego objawienia
I. Wpływ ahistorycznego sposobu myślenia scholastyki
II. Wpływ myślenia symbolicznego
1. Uznanie za kanon poglądów Ojców: Hugon ze Świętego Wiktora i inni przedstawiciele wczesnej scholastyki
2. Progresywna linia Joachima
a) Nowa sytuacja interpretowania Pisma po wydarzeniu Franciszka z Asyżu
b) Wiara w progresywny rozwój historyczny Pisma.
§ 11. Sapientia omniformis: stworzenie a objawienie
§ 12. Sapientia nulliformis: mistyka a objawienie
1. Dionizjański renesans XIII wieku
2. Teologia Dionizego w dziele Bonawentury
3. Synteza mistycznego, kosmiczno-hierarchicznego i historycznego porządku w Bonawentury pojęciu objawienia końca czasów

Rozdział III
HISTORYCZNE UMIEJSCOWIENIE ŚW. BONAWENTURY TEOLOGII HISTORII

§ 13. Rozwój średniowiecznej teologii historii przed Bonawenturą
I. Teologia historii u Ojców. Jej nowe ukształtowanie u Ruperta z Deutz
II. Przekształcenie świadomości czasu ostatecznego u Honoriusza Augustodunensisa i Anzelma z Havelbergu
1. Honoriusz Augustodunensis
2. Anzelm z Havelbergu († 1158)
III. Joachima z Fiore († 1202) nowa świadomość czasu ostatecznego
1. Wpływ Joachima na Bonawenturę
2. Świadomość historyczna Joachima
§ 14. Świadomość historyczna Bonawentury
I. Podwójny rozwój Bonawentury myśli o historii w czasie jego nauczania
1. Przeformułowanie nauki o sześciu epokach dzięki pojęciu medietas
2. Rozwinięcie żywej świadomości czasu ostatecznego w sporze o ubóstwo
II. Świadomość historii w Heksaemeronie i u Tomasza z Akwinu
1. Istotny punkt krytyki Joachima przez Tomasza z Akwinu
2. Istotny punkt krytyki Joachima przez Bonawenturę

Rozdział IV
ARYSTOTELIZM A TEOLOGIA HISTORII: FILOZOFICZNE MIEJSCE BONAWENTURY TEOLOGII HISTORII

§ 15. Współczesny spór wokół antyarystotelizmu Bonawentury
1. Teza Gilsona i jego zwolenników: Bonawentura augustynistą
2. Teza Van Steenberghena: Bonawentura augustynizującym arystotelikiem
3. Prowizoryczne ustosunkowanie się do obydwu orientacji
§ 16. Znaczenie antyarystotelizmu Bonawentury z punktu widzenia teologii historii
A. Rozwój antyarystotelizmu w dziele Bonawentury
B. Dwie główne formy Bonawenturiańskiego antyarystotelizmu
I. Antyarystotelizm w walce o chrześcijańskie rozumienie czasu
Ekskurs. Koliste i linearne przedstawienie czasu w dziele Bonawentury
1. Bóg jako sphera intelligibilis
2. Koło czasu świata: od Boga, przez Chrystusa, do Boga.
3. Fałszywa nauka filozofów o wiecznym biegu okrężnym
II. Antyarystotelizm profetyczno-eschatologiczny
1. Konfrontacja dwu linii Bonawenturiańskiego antyarystotelizmu
2. Szczegółowe motywy antyarystotelizmu apokaliptycznego
a) Obraz czarowników faraona
b) Filozofia jako lignum scientiae boni et mali
c) Filozofia jako bestia z czeluści
d) "Rozum sprostytuowany" i seria podobnych obrazów
e) Proroctwo końca teologii opartej na rozumie
III. Podsumowanie

Zakończenie
Bibliografia
Wykaz skrótów
Indeks osób
Indeks rzeczowy