Konsumpcja. Teorie i badania

Aneta Duda
ISBN: 978-83-8061-348-5
Stron: 610
Format: B5
Rok wydania: 2016

Zjawisko konsumpcji jest w tej książce umiejscawiane w szerokim kontekście refleksji i badań kulturowych, ekonomicznych, politycznych i etycznych. Autorka porządkuje rozległe pole znaczeniowe pojęcia konsumpcji (część I), bada medialne reprezentacje konsumentów różnych statusów (część II), sięga do doświadczeń konsumpcyjnych pokoleń "X", "Y" i "Z", analizuje znacznie marek dla dzieci i młodzieży czy zjawisko shoppingu (zakupów rekreacyjnych) w opiniach dorosłych (część III). W IV części przedstawia rożnego rodzaju formy przeciwdziałania upowszechnianym wzorom konsumpcji, analizuje alternatywne modele gospodarowania i konsumowania, rożne wzory i praktyki konsumpcyjne, na przykład minimalistów czy downshifterów. W V części podkreśla znaczenie państwowych interwencji w kształtowaniu wzorów odpowiedzialnej, rozważnej konsumpcji w obszarach treści marketingowych, w strukturze rynku i w sferze działań publicznych, mogących stanowić przeciwwagę dla treści komercyjnych (kampanie informacyjne, animacje w środowisku lokalnym). Definiuje przedmiot i dziedziny edukacji społecznej, łącząc ją z elementami edukacji konsumenckiej, medialnej, obywatelskiej, ekologicznej. (Aneta Duda)


SPIS TREŚCI

Wstęp

Część I
Konsumpcja jako przedmiot refleksji i badań

Wstęp

Rozdział 1
Konsumpcja i kultura
1.1. Rola kultury w badaniach konsumpcji
1.1.1. Zwrot kulturowy?
1.1.2. Między ekonomią a kulturą
1.1.2.1. Studia kulturowe a ekonomia polityczna
1.1.2.2. Kultura ekonomiczna
1.1.3. Zwrot kulturowy a globalizacja rynków . 49
1.2. Dlaczego użyteczność produktów nie wyjaśnia wszystkich motywów konsumowania?
1.2.1. Potrzeby a pragnienia. Statusowe dystynkcje a zwyczajność
1.2.2. Konsumpcja i tożsamość. Między wyzwoleniem a opresją
1.2.3. Rzeczy i znaczenia. "Powrót do rzeczy"?
1.2.4. Konsumpcja i kategorie społeczne
1.2.5. Poszukiwanie znaczeń
1.3. Poza paradygmatem społeczeństwa konsumpcyjnego
1.3.1. Kultura konsumencka nieideologicznie
1.3.2. Dezercja ze społeczeństwa konsumpcji?
1.3.3. Między kulturą a fabryką. Wytwarzanie a konsumowanie
1.3.4. Próba interdyscyplinarnego ujęcia konsumpcji
Podsumowanie

Rozdział 2
Konsumpcja i polityka
2.1. "Institutional turn" a "cultural turn" - poszukiwanie (nowej) polityki konsumpcji
2.2. Polityka konsumpcji - definicja, zakres i dyscypliny pokrewne
2.3. Między państwem a rynkiem
2.3.1. Kryzysy gospodarcze - regulacje państwowe - konsumpcja
2.3.2. Rozwój gospodarczy - regulacje państwowe - konsumpcja
2.3.3. Biznes i polityka - policentryczna sieć wpływów
2.4. Państwo i obywatel - rynek i konsument
2.5. Strategie konsumenckiego protestu i propozycje zmian
2.5.1. Spójna, polityczna agenda konsumencka?
2.5.2. Giddensowska propozycja "trzeciej drogi"
2.5.3. Prorynkowy konsumeryzm nową siłą polityczną?
2.5.4. Konsumeryzm i brokerzy wiedzy zamiast rewolucji
Podsumowanie

Rozdział 3
Konsumpcja i moralność
3.1. Konsumowanie i gospodarowanie - kwestia moralna czy neutralna?
3.2. Pragnienie a (nie)nasycenie
3.3. Gdzie jest sufit? Pytanie o granice wzrostu i jego miary
3.4. O (pozostałych) wartościach konsumpcji
3.4.1. Zaufanie kontra egoizm
3.4.2. Czy wraca egalitaryzm konsumpcji?
3.4.3. Dobro wspólne i samorządność
3.5. Etyczne praktyki konsumpcyjne dnia codziennego
Podsumowanie

Część II
Medialne obrazy konsumentów (biedy i bogactwa) w kontekście nierówności społeczno-ekonomicznych

Wstęp

Rozdział 4
Metodologia badań
4.1. Problem badawczy - konsumpcja jako kategoria sytuowania klasowego
4.2. Dotychczasowy stan wiedzy w zakresie tematu badań
4.3. Cele badawcze
4.4. Metoda badań: ramowanie
4.5. Profile analizowanych dzienników i opis próby

Rozdział 5
Konsumenci "z usterką" - obrazy biedy
5.1. Przyczyny - dlaczego ludzie są biedni?
5.1.1. Rama niesprawiedliwości - "wsadzeni w nawias"
5.1.2. Rama stygmatyzacji - "obwinianie biednego"
5.1.3. Rama zróżnicowania czynników biedy - "bieda irytująco upraszczana"
5.2. Miary - czy Polacy są biedni?
5.2.1. Wyolbrzymianie biedy - "coraz trudniej żyć"
5.2.2. Marginalizowanie biedy - "wygrani jesteśmy wszyscy"
5.2.3. Dyskurs kompromisowy (epizodyczny) - "zmienna mapa bogactwa i biedy"
5.3. Strategie - jak konsumują / radzą sobie biedni?
5.3.1. Aktywne sposoby radzenia sobie z codziennością
5.3.2. Bierne "strategie przetrwania"
5.4. Retoryki i style
5.4.1. Tabloidyzacja biedy - w "diabelskim kręgu" biedy
5.4.2. Egzotyzacja biedy?
5.5. Recepty: jak ograniczać biedę?
5.5.1. Kampanijne wykorzystywanie biedy - "(nie)zdrowe kuracje"
5.5.2. Propozycje polityczne - "liberalnie vs. solidarnie"
5.5.2. Propozycje społeczne - "wychodzenie z zaklętego kręgu biedy"

Rozdział 6
Aspiranci do lepszego świata
6.1. Prekariusze - zawieszeni między dobrobytem a biedą (drabiny szczebel pierwszy)
6.1.1. Prekariusze - niepewni jutra "półobywatele"
6.1.2. Zjednoczeni w swoim niezadowoleniu - "prekariusze się łączą"
6.1.3. Godni podziwu "kowale własnego losu"
6.1.4. Szkodliwe "biadolenie nad prekariatem"
6.2. Tak zwana klasa średnia
6.2.1. "Nowa" klasa średnia?
6.2.1.1. Problematyczność opisu klasy średniej
6.2.1.2. Procesy tworzenia się klasy średniej w Polsce
6.2.1.3. Cechy klasy średniej
6.2.2. Antywartości - egoiści i materialiści
6.2.2.1. "Z przetrąconymi kręgosłupami moralnymi"
6.2.2.2. "Z dala od innych, a zwłaszcza tych, którym w życiu się nie udało"
6.2.2.3. "Aroganci"
6.2.2.4. "Klasa średnia versus lepsi-inni"
6.2.3. Wartości - herosi i pragmatycy
6.2.3.1. "Nowa elita, nowy etos"
6.2.3.3. "Tyle im zawdzięczamy"
6.2.3.4. "Sukces na glinianych nogach"
6.2.4. Rekwizyty i style
6.2.4.1. Atrybuty powodzenia
6.2.4.2. Style życia i formy spędzania czasu wolnego
Podsumowanie

Rozdział 7
Posiadający - patrycjusze
7.1. Klasa wyższa - teoretycznie
7.2. Rama niezasłużonego bogactwa
7.3. Rama ekskluzywności konsumpcji
7.3.1. Luksusowe atrakcje "dla szejków i bogaczy"
7.3.1.1. Dyskretny urok luksusu
7.3.1.2. Luksus "nie tylko dla bogaczy" - elitarny czy popularny
7.4. Umacnianie hegemonii klasy wyższej - "bogaci się bogacą"
7.5. Rama uznania dla self-made mana
Podsumowanie - Ważność przekazów o konsumentach różnych statusów

Część III
Konsumpcyjne narracje i praktyki tożsamościowe

Wstęp

Rozdział 8
Pokolenie Z - uwarunkowania i znaczenia konsumpcji dla dzieci
8.1. Komercjalizacja dzieciństwa? Przegląd dotychczasowych badań
8.2. Modele socjalizacji konsumenckiej dziecka
8.3. Dziecięcy dyskurs o markach
8.3.1. Cel i metoda badań
8.3.2. Przebieg badań
8.3.3. Wnioski z badań
8.3.3.1. Dziecięce marzenia - czy tylko marki?
8.3.3.2. Dziecięce wybory - czy tylko produkty markowe?
8.3.3.3. Dlaczego dzieci lubią markowe zabawki?
8.3.3.4. Świat bez marek?
Podsumowanie

Rozdział 9
Pokolenie Y i kody marki - znaczenia konsumpcji dla młodzieży
9.1. Kultura logo?
9.2. Kultura logo a standard materialny
9.3. Funkcje logo w praktykach tożsamościowych młodzieży
9.3.1. Symboliczne i utylitarne znaczenia marki - wprowadzenie
9.3.2. Logo warunkiem samorealizacji
9.3.3. Logo oznaką statusu?
9.3.4. Logo czynnikiem więziotwórczym?
9.3.5. Logo kompensujące i zabezpieczające
Podsumowanie - od ideologii logo do kultury kreatywności

Rozdział 10
Pokolenie X i shopping. Style konsumpcji oraz zachowania zakupowe dorosłych
10.1. Praca - konsumpcja - czas wolny. Kilka statystyk
10.1.1. Praca i subiektywny dobrobyt
10.1.2. Poziom konsumpcji i zadowolenie z życia
10.1.3. Style konsumpcji a wartości
10.1.4. Czas wolny a konsumpcja
10.2. Shopping - reprezentacje praktyk zakupowych klientów lubelskich centrów handlowych
10.2.1. Metodologia badań
10.2.1.1. Shopping jako problem badawczy
10.2.1.2. Krótko o metodzie
10.2.2. Shopping czy(li) zakupy, "galerie" czy(li) sklepy
10.2.3. Między koniecznością a przyjemnością
10.2.3.1. Shopping zadaniowy i niestereotypowy
10.2.4. Kompensacyjna przyjemność shoppingu
10.2.5. "Bezmyślny" i problematyczny shopping - krytyka kultury konsumenckiej
Podsumowanie

Część IV
Postsumpcja? Ku postmaterialnym wzorcom konsumpcji. Alternatywne konceptualizacje "dobrego życia"

Wstęp

Rozdział 11
Alternatywne modele gospodarowania i konsumowania
11.1. Alternatywne modele jako warunek demokratyzacji
11.2. Lokalna produkcja i konsumpcja w globalnym świecie
11.2.1. Nowa lokalność jako przeciwwaga dla globalizacji
11.2.2. Samodzielne wytwarzanie dóbr - partyzantka?
11.2.3. Alternatywne sieci produkcji i dystrybucji (krótkie łańcuchy dostaw)
11.3. (Neo)Minimalizm. Konsumować mniej?
11.3.1. (Neo)Minimalizm? Konsumować inaczej
11.3.2. Minimalistyczne (pseudo)terapie

Rozdział 12
Downshifting - radykalna alternatywa poza systemem? Analiza przypadku
12.1. Downshifting - problem badawczy
12.2. Metoda badań
12.3. Analiza downshiftingu - odzyskiwanie życia
12.3.1. Motywy zmian - zrzucanie "złotych kajdanków"
12.3.2. Charakter zmiany - w drodze do wolności
12.3.3. Reakcje innych - "tak nie da się żyć"
12.3.4. Bilans zysków i strat
Podsumowanie

Część V
Odpowiedzialna konsumpcja? Publiczne działania uwzględniające wspólne dobra i interesy

Wstęp. Między dyrektywnym a liberalnym modelowaniem konsumpcji

Rozdział 13
Interwencje w zakresie treści marketingowych
13.1. Ograniczanie reklamowej przesady
13.2. Oddzielanie treści redakcyjnych od promocyjnych

Rozdział 14
Interwencje w strukturze rynku
14.1. Instytucjonalizacja działań w kierunku zrównoważonej konsumpcji
14.2. Koncepcje, instrumenty i innowacje w zakresie wdrażania zrównoważonej konsumpcji
14.3. Wsparcie dla prosumenckich, koprodukcyjnych inicjatyw obywatelskich

Rozdział 15
Tworzenie przeciwwagi dla treści komercyjnych - obszary działań publicznych
15.1. Media - kampanie informacyjne
15.2. Animacje w środowisku lokalnym
15.3. Edukacja społeczna
15.3.1. Edukacja społeczna - edukacja konsumencka - edukacja medialna
15.3.2. Wyzwania dla edukacji społecznej
15.3.3. Obszary edukacji społecznej

Zakończenie

Bibliografia

Wykaz tabel

Wykaz rysunków

Summary

Indeks osobowy