"Nieobałamucona" wrażliwość. Pisarze okresu pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu

Beata K. Obsulewicz-Niewińska
ISBN: 978-83-7363-751-1
Stron: 500
Format: B5
Rok wydania: 2008

O czym jest ta książka? Jej treść można ująć w jednym zdaniu. Brzmiałoby ono mniej więcej tak: "Żebracy, kokoty, więźniowie, pozytywiści i Boże miłosierdzie". Lub tak: "Pozytywiści, nędze ludzkie, idee Boskie". Rozprawa traktuje zatem o szczególnym fenomenie wrażliwości twórców doby postyczniowej na skomplikowane zagadnienia społeczno-moralne związane z szeroko pojętą dobroczynnością. Druga połowa wieku XIX w związku z wieloma przemianami ekonomiczno-społecznymi, w warunkach polskich dodatkowo komplikowanymi polityczną niesuwerennością, domagała się nowego spojrzenia na praktykowane dotąd formy działań charytatywnych. Pilnej rewizji oczekiwał także sens podejmowania takich działań oraz motywacje, które skłaniały jednych ludzi do okazywania czynnej pomocy innym. Pozytywiści wiedzieli, o czym przekonują takie teksty, jak chociażby Miłosierdzie gminy, że może być dobroczynność pozbawiona miłosierdzia. Ta wiedza przynaglała ich do rozpoznania natury miłosierdzia jako cnoty ludzkiej i jako przymiotu Boga. Co odkryli, poszukując miar i wzorów miłosierdzia?


Spis treści

Wykaz skrótów

Uwagi wstępne

I. Problemy węzłowe

II. Rubryka i ręka. Pozytywistów doświadczenia z teorią i praktyką filantropijną
1. Przykład Świętochowskiego
2. Przykład Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej i Konopnickiej

III. Wrzody czy stygmaty? Pozytywiści o kondycji żebraczej
1. Antoszek, czyli wydziedziczenie
2. Terka, czyli świątynia
3. Marta i Łatyszowie, czyli bieguny fatum
4. Pani Brońska, czyli towarzystwo
5. Zefirek, czyli wstydliwi żebracy 
6. Beldonek, czyli peregrynacja 
7. Modlitwy żebraka 
8. Przygoda Jasia, czyli jak podchodzić do dziadów?
9. Julka, czyli śmietnik
10. Żebraczy widnokrąg  

IV. Rozerwać kajdany zła. Pozytywiści o prawołomności i karaniu
1. Sędziowie
2. Pokątni doradcy
3. Adwokaci 
4. Uwięziony zatem stracony
5. Naprawa, retrybucja, miłosierdzie
6. Zdeterminowanie w poszukiwaniu ratunku. Punkty oporu

V. Nikt cię nie potępił? Pozytywiści o kobietach upadłych

VI. Mistyfikacje i wiarygodność. Zmagania dobroczyńców z miłosierdziem
1. Dobroczynność indywidualna, czyli Dobra pani
2. Dobroczynność w gestii rodziny czy instytucji? O Sierocej doli
3. Dobroczynność instytucjonalna, czyli Miłosierdzie gminy
4. Klasztorem ich ulice miasta, czyli szarytki

VII. Szukający zagubionego. Pozytywiści i Bóg miłosierny
1. Prolegomena
2. Wizja Świętochowskiego
3. Wizja Sienkiewicza
4. Wizja Orzeszkowej 
5. Wizja Konopnickiej
6. Wizja Prusa
7. Komponenty pozytywistycznej „teologii miłosierdzia"

Uwagi końcowe

"Undeceived" sensitivity. Positivistic writers on philanthropy and mercy. Synopsis

Indeks osobowy